بررسی میزان تأثیر شنبازی درمانی در درمان کودکان بیشفعال 7-5 سال استان تهران - پایان نامه بررسی میزان تأثیر شنبازی درمانی در درمان کودکان بیشفعال 75 سال استان تهران در 160 صفحه ورد قابل ویرایش
پایان نامه بررسی میزان تأثیر شنبازی درمانی در درمان کودکان بیشفعال 7-5 سال استان تهران در 160 صفحه ورد قابل ویرایش
فهرست عناوین
فصل اول ......................................................................................................... 1
مقدمه................................................................................................................ 2
بیان مسئله ....................................................................................................... 5
ضرورت و هدف پژوهش ................................................................................ 7
فرضیهی پژوهش ............................................................................................ 9
سوال پژوهش .................................................................................................. 9
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها..................................................................... 9
فصل دوم ........................................................................................................ 11
اختلال مربوط به کمبود توجه (بیش فعالی)...................................................... 12
نشانه های کمبود توجه – بیش فعالی درکودکان ............................................ 12
عوامل مؤثر در بروز بیماری .......................................................................... 21
شیوع ................................................................................................................ 25
بیش فعالی و رابطه آن با جنسیت .................................................................... 26
سبب شناسی .................................................................................................... 27
خصوصیات بالینی (ADHD)............................................................................. 28
درمان .............................................................................................................. 30
دارو درمانی .................................................................................................... 31
رفتار درمانی ................................................................................................... 34
روشهای عامل سنتی ....................................................................................... 34
بازی چیست؟.................................................................................................... 36
عوامل مؤثر در بازی ....................................................................................... 37
تأثیر جنس ....................................................................................................... 37
تأثیر هوش ....................................................................................................... 38
تأثیر سن .......................................................................................................... 39
تأثیر محیط ...................................................................................................... 39
بازی واهمیت آن .............................................................................................. 40
ارزشهای بازی ................................................................................................ 41
انواع بازی از دیدگاه پیاژه ............................................................................... 43
بازی تمرینی .................................................................................................... 43
انواع بازیهای تمرینی ....................................................................................... 45
بازی نمادین ..................................................................................................... 46
مراحل بازیهای نمادین .................................................................................... 47
انواع بازیهای نمادین ....................................................................................... 48
بازی با قاعده ................................................................................................... 51
نظریه های مربوط به بازی ............................................................................. 52
نظریهی انرژی اضافی یا مازاد........................................................................ 52
نظریهی پیش تمرین ......................................................................................... 53
نظریهی استراحت و رفع خستگی .................................................................... 53
نظریهی تکرار فعالیتهای اجدادی ..................................................................... 54
نظریهی تکرار فعالیتهای غریزی ..................................................................... 55
نظریهی جبران ................................................................................................. 55
نظریهی اصل لذت ........................................................................................... 56
کاتارسیس ....................................................................................................... 56
دیدگاه دکرولی درمورد بازی ......................................................................... 57
دیدگاه فروبل ................................................................................................... 58
دیدگاه ژان شاتو .............................................................................................. 58
دیدگاه پرز ....................................................................................................... 59
دیدگاه اشترن .................................................................................................. 60
دیدگاه شارلوت بوهلر ..................................................................................... 60
دیدگاه هارلوک ................................................................................................ 61
دیدگاه اسپادگ ................................................................................................. 62
طبقه بندی پارتن براساس میزان درگیری اجتماعی ........................................ 64
طبقه بندی لوون فلد ......................................................................................... 66
بازیها از نظر اجرا ........................................................................................... 66
اسباب بازی ..................................................................................................... 68
ویژگی های اسباب بازی ................................................................................. 69
انواع اسباب بازی ............................................................................................ 70
ارزش درمانی بازی ........................................................................................ 76
بازی درمانی چیست؟....................................................................................... 77
بازی درمانی از نظر روش شناختی موضوع .................................................. 78
انشعاب بازی درمانی براساس نظریه روانکاوی ............................................ 79
بازی درمانی فعال ........................................................................................... 79
بازی درمانی غیرفعال ..................................................................................... 80
بازی درمانی گروهی ....................................................................................... 81
مفاهیم و نظریه های بازی در قرن بیستم ....................................................... 82
اتاق بازی درمانی ............................................................................................ 90
شن بازی درمانی و تاریخچه آن ..................................................................... 91
اهمیت شن در تکنیک دنیا ................................................................................ 99
گسترهی نظریه کاف درشن بازی ................................................................... 104
فرآیند بهبودبخشی و درمان شن بازی ........................................................... 106
قدرت درمانی شن بازی از دیدگاه یونگ ......................................................... 108
تعبیر وتفسیر با تأخیر ..................................................................................... 110
از رمز درآوردن سینی های شن .................................................................... 113
کودک از بازی با شن چه چیزهایی یاد می گیرد؟............................................ 115
مراحل رشدی پیاژه در شن بازی کودکان ..................................................... 119
مروری بر تحقیقات انجام شده ........................................................................ 125
فصل سوم ....................................................................................................... 136
مقدمه ............................................................................................................... 137
جامعه آماری ................................................................................................... 137
نمونه وروش نمونه گیری ............................................................................... 137
ابزار پژوهش.................................................................................................... 138
مقیاس درجه بندی معلم کانرز ........................................................................ 139
روش آماری .................................................................................................... 140
روش اجرا........................................................................................................ 140
مشاهدات بالینی ............................................................................................... 141
فصل چهارم .................................................................................................... 143
فرضیه ی پژوهش ........................................................................................... 144
جداول .............................................................................................................. 144
نمودار .............................................................................................................. 147
فصل پنجم ....................................................................................................... 148
بحث و نتیجه گیری .......................................................................................... 149
لزوم آموزش والدین و آموزگاران ................................................................. 151
درمان اختلال بیش فعالی-کم توجهی (ADHD) با رویکرد شناختی – رفتاری ........ 152
انتقادات ............................................................................................................ 161
پیشنهادات ........................................................................................................ 162
پیوست.............................................................................................................. 164
منابع ................................................................................................................ 167
فرآیند بهبود بخشی و درمان شن بازی
کاف شکل گرفتن«خود» را بعنوان یک اصل مرکزی در فرآیند بهبودی درنظر داشت. او اعتقاد داشت که رشد سالم «من» تنها درصورت شکل پذیری خود اتفاق می افتد حال چه به صورت سمبل رویایی و چه به صورت شرح و ترسیم درجعبه شن باشد. چنانچه به نظر می رسد تجلی خود، رشد و بهم پیوستگی را تضمین می کند. (کاف 1980 به نقل از ذوالمجد)
درسخنرانی که، کاف درششمین کنگره شن بازی درمانی درژاپن ایراد کرد، یک سری از اسلایدهایی که به شرح اجزای سایه و شکل یافتن خود درجریان یک چرخه پرداخته بود و به نمایش گذاشت و جنبه های دیگر که دراین «سینی های خود» مشاهده می شد عبارت بودند از : موضوع مذهب ، شکل چرخه ای جاندار ، متمرکز بودن اشیاء در مرکز سینی شن، و یا گردهم آمدن موارد متضاد درسینی شن.
کاف شرح داد زمانیکه خود شکل می گیرد این شکل گیری همراه با هماهنگی درونی و انتقال انرژی است که باعث کیفیتی اسرار آمیز می شود. غالباً، تغییرات رفتاری سریعاً بعد از یک «سینی خود» اتفاق می افتد و حالا دیگر انرژیهای منفی منتقل شده هستند که برای استفاده در رشد بیشتر اجزا و شخصیت در دسترس هستند.
درگردهمائیهای دیگر، کاف این آگاهی را داد که شکل پذیری «خود» دراین زمان بطور خاصی آسیب پذیر است و او آگاهی لازم را با مغایر بودن درمان دراین مقطع زمانی ارائه داد. او همچنین اشاره کرد که بعد از شکل پذیری خود وبروز تازه هنگام و درحال قدرت یافتن من، یک تغییر درفرآیند شن بازی رخ می دهد: کودک بزرگسال به سخن می آید و کلامی تر می شود و سینی شن تبدیل به یک خصیصه پیشرونده می شود وفرد جایگاهی توانا و مستقل در دنیای بیرونی اش همزان با افزایش احساس خود محوری درونی می یابد. مراجع دراین زمان آماده شرکت درفرآیند فردی با شیوه ای کلامی تر و مستقیم است.
قدرت درمانی شن بازی از دیدگاه یونگ
دیدگاه یونگی کاف او را قادر ساخت تا به تکنیک دنیای رونفلد با دیدی عمیق تر بنگرد. علاوه براستفاده از این روش برای برقراری ارتباط با کودکان، کاف به نیروی بالقوه این تکنی درشکل بخشیدن به تصورات سمبلیکی ناهوشیار نیز پی برد. استوارت (1982) شن بازی به شیوه کاف را به عنوان گستره تجربی روان شناسی یونگ دانست. او شن بازی را به تجربیات خود یونگ از بازی ارتباط داد، که محور اساسی یافته های یونگ از خودآگاه بود. یونگ تجربیات خوداز بازی را بعنوان منبع وسیع و خلاقی از منابع سمبلیکی دانست. استوارت تجربه شن بازی را به تعبیر و تفسیر رویاها و تصور فعال تشبیه کرد که در آن فرد سازی ایجاد می شود.
در دیداری ساختن تصورات درجریان شن بازی، انرژی های بهبود بخش، فعال میشوند. یونگ خود تأکید بسیار برروی اهمیت نقش بازی سمبلیکی، درفرآیند درمان داشت. سمبلها و نمادها (که همان اسباب بازیهای کوچک درسینی شن هستند) درواقع انعکاس تصورات از هردو ناخودآگاه شخصی وانتخابی هستند. یونگ در مورد نقش و قدرت بهبود بخشی نمادها به تفضیل بحث می کند:
رشد خود نه تنها از طریق نمادها که به گونه ای درآینده دور از نمایش داده میشوند بدست می آید (یونگ، 1961 به نقل از ذوالمجد) قدرت نماد می تواند درشن بازی مشاهده شود همانگونه که در رویاها، تخیلات، افسانه ها و مذهب مشاهده میشود. وینرب (1983) اشاره می کند که تصویر درسینی شن، تنها انعکاس تصورات درونی نیستند بلکه استفاده از تصورات واضح و شخصی (که همان اسباب بازیهای کوچک هستند) بجای آن ناهوشیار را تحت تأثیر قرار می دهند. به منظور اشاره به رابطه درونی و تنگاتنگ بین هوشیار و ناهوشیار آدامز (1991) می گوید:
«شن بازی... یک پدیده نادر است. زیرا درآن هوشیار و ناهوشیار، در زمینه واقعیت عینی با یکدیگر متحدمی شوند. کارکردن دو جانبه و فعال با هوشیار و ناهوشیار به جنبه قدرتمندی این تکنیک کمک می کند.»
برادوی (1987) نیز تأثیر قدرت شن بازی را با یک دیدگاه یونگی تجزیه وتحلیل کرد و به تحقیق درمورد عناصر شاخص که باعث تأثیری و قدرت درمانی این تکنیک می شوند. پرداخت. برادوی مانند استوارت معتقد بود که درشن بازی شکل از تصویر و تخیل فعال است، اما او براین نکته تأکید داشت که تخیلات عینی و واقعی هستند و در برابر تصورات رویایی و تخیلات فعال قرار دارند. طبق نظر برادوی عناصر شاخص، درمانی که شن بازی را ابزاری قدرتمند می سازد عبارتنداز :
1-استفاده از مواد واقعی و حقیقی نظیر شن، آب و اسباب بازیهای کوچک
2-نیروی بالقوه موجود در این موارد طبیعی
3-آزادی درخلاق بودن
4-احساسی حفاظت شدن توسط درمانگری قابل اعتماد بدون آسیب و آزار
برادوی می گوید شن بازی فرصتی را برای مراجع ایجاد می کند. تا بر تعارضات خود فائق آید و آنها را تجربه کند و همچنین شاهد بیرون آمدن از بی نظمی در ترتیب آنهاباشد او اشاره می کند که تجربه کردن تاثیرات و خلق و خوی شخصی در جریان شن بازی با شیوه ای واضح و دیداری می تواند به تعیین کردن و انباشتن تصورات منفی اش درجهت بهبود بخشی او کمک کند.
تعبیر و تفسیر باتأخیر
ونیرب (1982) به روشن سازی آن جنبه از تئوری پرداخت که تأکید بر اهمیت تأخیر و تعبیر و تفسیر درمورد تولیدات شن بازی بود که این تاخیر باید زمانی باشد که آمادگی درونی ایجاد شود و با وجود اینکه سکوت درچنین موقعیتی دشوار به نظر می رسد. وینرب به نظریه یونگ باتوجه به مشکل بودن پیروی ازآن اشاره می کند: برای فراهم کردن موقعیتی که درآن ناهوشیار مسیر خودش را بپیماید و آنرا تجربه کند نیازی به چیزی فراتر از تشویق و ظرفیت درونی فرداست. در بحث در مورد زمان مناسب برای تعبیر و تفسیر، وینرب اشاره می کند زمان تعبیر و تفسیر فرا نمی رسد تازمانیکه خود شکل بگیرد و خودی جدید ساخته شود ظاهر گردد. درفشار برای ایجاد ارتباطات ممکن است فعالیت مغزی ایجاد شود، زیرا که این تنها مقدمه ای ابتدایی در شن بازی است وبهبود روان شناختی به صورت هیجانی و طبیعی صورت می گیرد. برای ونیرب، تأخیر و تعبیر و تفسیر بدین معنی نیست که درمانگر هیچ نظری درمورد تصاویر خلق شده ندهد. در واقع نقش درمانگر درشن بازی، به عنوان یک مشاهده کننده، شنونده و دلسوز است که با مراحل رشدی که در تصاویر خلق شده درسینی شن نیز مشهودند، آشنا است. این دانایی، درمانگر را قادر می سازد، لحظات مناسب را برای مداخله بشناسد. درمانگر ماهر، همچنین می تواندنکاتی را از تصاویر خلق شده، توسط درمانجو به عنوان نمایانگرهای ناهوشیار درنظر گرفته و به روشن سازی آنها در درمان کلامی بپردازد. بدلیل اینکه برقراری ارتباط شخصی با نمادها بسیار قابل بحث و انتقاد است، در شن بازی درمانگرها، اغلب به بحث دراین زمینه با مراجعین می پردازند.
آمان (1991) اشاره داشت: که تجربیات موثری درتجزیه و تحلیل سینی شن بعد از تمام شدن دورهی درمانی مراجعین که گاهی ماهها بطول می انجامید بدست آورده است. مراجعین خود قادر به تجزیه وتحلیل معنادار تصاویرشان درسینی شن بودند. آنها قدرت درمانی این روش راتجربه کرده اند که درنتیجه خلاقیت فعالشان، به آن رسیده اند و این تجربه رشد و ریسش درونی آنها را تحت تأثیر خود قرار می دهد. این دیدگاه پایانی نسبت به شن بازی درمانی است که درک و پذیرش رشد و تغییر، صورت گرفته است. (فروید من و میچل، 1995 به نقل از ذوالمجد)
می توان ازطریق تعبیر و تفسیر کودک، دریافت که اسباب بازیها درفکر او، معرف انسانها هستند، و احساساتی را که او درمورد اسباب بازیها بیان می کند درواقع به انسانها مرتبط می گردد. بسیار متحمل است که کودک درخلال بازی چیزی گفته باشد که باعث شود؛ تحلیل گر، نتیجه خود را از بازی بگیرد. ضمناً کودک ممکن است عدم موافقت خودرا نیز بیان نماید او خصوصاً درپاسخ به تعبیر و تفسیر درمانگر درمورد پرخاشگری خود در رابطه با برادر یا پدرش، ممکن است حتی اسباب بازی را به کناری انداخته و دست از بازی بکشد.
روانکاو تا آن موقع به محتوای اضطراب تحریک شده او توجه کرده و دلایل قطع بازی، توسط کودک را تعبیرو تفسیر خواهد کرد.
زبان سمبلیک و ناخودآگاه کودک، بخش عمده ای از نحوهی بیان کودک راتشکیل میدهد همانطور که مشاهده کردیم، آجر، اتومبیل، آدمکها نه تنها نمایانگر چیزهایی هستندکه کودک بدانها علاقه مند است، بلکه آنها در بازی، انواع مختلف معانی سمبلیک را نیز دارای می باشند که توسط خیالبافی و آرزوها و تجربیات واقعی او محصور گشته اند. ماباید نحوهی استفاده کودک از سمبلها را در ارتباط باعواطف و اضطرابهای مخصوص به خودش و همچنین درارتباط با کل شرایطی که در تحلیل هویدا می باشد، مورد توجه در رسیدگی قرار دهیم. (لندرث، به نقل از آرین، 1381)
نمونه وروش نمونه گیری
نمونهی این پژوهش شامل 8 کودک پیش فعال 5 تا 7 ساله می باشد که بوسیلهی پرسشنامهی کارنرز از مهد کودک های استان تهارن انتخاب شده اند. دراین پژوهش سعی شده است تا گروه کنترل و گروه آزمایش حداکثرمشابهت را از نظر جنس، سن، تحصیلات و هوش با یکدیگر داشته باشند. تا تحقیق از اعتبار بیشتری برخوردار باشد. درحقیقت دراین پژوهش سعی شده است متغیرهای مزاحم تا حدود زیادی کنترل شوند.
در روش نمونه گیری بعلت محدود بودن جامعه کودکان پیش فعال، تمام کودکانی که براساس پرسشنامهی کانرز پیش فعال تشخیص داده شده بودند بعنوان نمونه گروه مورد نظر انتخاب شدند و مورد آزمایش قرار گرفتند و بعنوان دو گروه کنترل و آزمایشی درنظر گرفته شدند در حالیکه هریک از گروهها از وجود گروه دیگراطلاعی نداشتند.
ابزار پژوهش
جهت انجام پژوهش حاضرو تشخیص کودکان پیش فعال از پرسشنامه کانرز (فرم مخصوص آموزگار) استفاده شده است وهمینطور از یک جعبه (سنی شن) به ابعاد 70-60 سانتی متر با عمق 10 سانتی متر که دیوارها و کف این جعبه با رنگ آبی رنگ آمیزی شده و تا عمق 5 سانتی متر با شن پر شده است. از طرفی از عروسکها و اسباب بازیهای کوچک نیز استفاده شده است که به شرح زیر می باشد.
عروسکهای انسان (پدر، مادر، پسربچه، دختربچه و ...)
عروسکهای فانتزی (سوپرمن، بت من، ...)
عروسکهای سرباز و وسایل جنگی (تانک، هلی کوپتر، هواپیما و ...)
حیوانات اهلی (سگ، گربه ، پرنده و...)
حیوانات وحشی (کرگردن، پلنگ، ببر...)
وسایل نقلیه گوناگون (ماشین های مسابقه ای، اتوبوس، ماشین پلیس، موتور پلیس، کامیون، لودر و ...)
علایم راهنمایی و رانندگی (ایست، ورد ممنوع و ...)
خانه و حصارها و ...
مقیاس درجه بندی معلم کانرز
مقیاس درجه بندی معلم کانرز اولیه دارای 39 عبارت بوددرحالیکه نسخه تجدید نظر شده آن شامل فقط 28 عبارت می باشد. همچنین یک پرسشنامه مختصر شده معلم کانرز (شاخص پیش فعالی) وجود دارد که حساس بودن به هر دو اختلال پیش فعالی و سلوک را نشان می دهد. این ویژگی ممکن است با ترکیب با این گروه ترکیب شده بیماران مبتلا به پیش فعالی وسلوک موجب سردرگمی شود. برپایهی نسخه CTRS چندین مقیاس مشق شده است:
مشکل سلوک
پیش فعالی
بی توجه منفعل
هیجانی-تحریک پذیر
مضطب – منفعل
غیراجتماعی
سه مقیاس اول به همراه نسخه تجدید نظر شده (28) عبارتی CTRS وجود دارد.
CTRS بعنوان غربالگری برای مشکلات سلوک و پیش فعالی مفید ترس وسیله است. بهترین داده های هنجاری آن برای سنین 4 تا 12 سال فراهم است. (شریعت زاده 1377 ص 100)
روش آماری
درپژوهش حاضر که به بررسی تأثیر شن بازی درمانی درکودکان پیش فعال 7-5 سال مهد کودکهای استان تهران پرداخته شده است از روش آزمایش باطرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل پرداخته شد که متغیر مستقل، تکنیک شن بازی و متییر وابسته میزان پیش فعالی و متییر کنترل جنسیت می باشد.
روش اجرا
روش اجرای پژوهش بصورت انفرادی و توسط محقق صورت گرفته است . درابتدا جهت تشخیص کودکان پیش فعال، پرسشنامه کانرز دراختیار مربیان مهد کودک قرار داده شد و آنان پس از تکمیل آن، بعد از گذشت چند روز به محقق بازگرداندند. سپس بازی درگروه آزمایشی اجرا شد.
ابتدا در اتاق بازی یک میز وصندلی قرار داده شد که روی میز سینی شن و اسباب بازی ها در کنار سینی قرار داده شد، از آنجائیکه 8 نفر از کودکان توسط پرسشنامه کانرز بعنوان پیش فعال انتخاب شده بودند 4 نفر از آنان درگروه کنترل و 4 نفر دیگر درگروه آزمایشی بمدت 12 جلسه (3ماه) بصورت انفرادی (تک به تک) عمل شن بازی برروی آنان اجراشد.
دربدو امر کودک وارد اتاق بازی شده و پس از آشنایی اولیه دانستن نام طرفین (آزمودنی و آزمونگر) درمورد سینی شن و اسباب بازیها توضیح داده شد.
اینجا یک سینی شن و تعدادی اسباب بازی می بینی، تو اینجا روی این صندلی که در مقابل میزی که سینی شن برروی آن قرار داشت می نشینی و درمدت نیم ساعت با این اسباب بازیها در داخل سینی هرطور که دوست داری بازی می کنی و درپایان نام بازی یا داستان آن را به من می گویی.
همانطور که گفته شد عمل شن بازی برروی گروه آزمایشی بمدت3 ماه به طول انجامید که پس از این مدت پرسشنامه کانرز مجدداً در اختیار مربیان قرار داده شد و پس آزمون اجرا شد از طرفی دیگر در گروه کنترل نیز پس از زمان مقرر، به همین صورت پس آزمون اجرا شد.
مشاهدات بالینی
1)چگونگی ساخته شدن سینی شن
کودک از ابتدای ساختن تصوی در سینی شن مورد مشاهده آزمونگر قرار داشت بطوریکه آزمودنی متوجه نشود که تحت نظر قرار دارد و یادداشتهایی درحین بازی وی برداشته می شود مواردی که دیده شد از قبیل اینکه چه اسباب بازی یا اسباب بازیهایی را ابتدا انتخاب می کرد، ازکجای سینی شن آغاز به ساختن تصویر می نمود، چه مدت به لمس و بازی با شن می پرداخت و چه افکار و عقایدی در ساختن سینی شن داشت. (بعضی از کودکان چندین بازی با چند نام مختلف را در سینی ارجا می کردند که تمام این موارد مورد مشاهده دقیق آزمونگر قرار داشت.
انتقادات
1- دراین پژوهش تأثیر شن بازی بر کاهش سطح پیش فعالی درگروه سنی 6 سال (پیش دبستانی) انجام شده است.
2- در پژوهش حاضر تنها تأثیر شن بازی را برروی عامل پیش فعالی بررسی شده است.
3- پژوهش حاضر در تهران و درمنطقهی 14 آموزش و پرورش اجرا گردیده است.
4- در این پژوهش تأثیر شن بازی برکاهش سطح پیش فعالی درپسران سنجیده شده است.
5- عدم آگاهی مربیان از تکنیک شن بازی درمانی
6- عدم همکاری مربیان در آوردن به موقع آزمودنی برای اجرای آزمون
7- عدم دسترسی به بعضی از اسباب بازی های مورد نیاز در اجرای تکنیک
8- دردسترس نبودن تعداد بیشتری از کودکان پیش فعال
پیشنهادات
1- تکنیک شن بازی درمانی درتمام گروه سنی کودکان 5 تا 11 سال انجام شود.
2- تکنیک شن بازی درمانی برروی کودکان پسر ودختر انجام شود.
3- ازآنجائیکه پژوهش حاضر تأثیر شن بازی را برروی عامل پیش فعالی بررسی نموده است. پیشنهاد می شود که این تکنیک برای سایر عوامل کودکان مشکل دار ازجمله مضطرب، فوبی، وسواس، و سایر اختلالات رفتاری انجام شود.
4- بعلت عدم آگاهی مربیان و کادر مدارس از تکنیک شن بازی درمانی توصیه میشود درتمام مناطق 20 گانهی آموزش و پرورش این تکنیک بعنوان بخشی از برنامه های آموزشی جهت بالا بردن سطح آگاهی مربیان استفاده می شود.
5- ایجاد اجرای این تکنیک درکلیهی مناطق آموزش و پرورش بعنوان یک ابزار درمانی کودکان مشکل دار
6- همانطور که گفته شد پژوهش حاضر بصورت انفرادی انجام شده توصیه می شود استفاده از تکنیک شن بازی درمانی بصورت گروهی انجام شود.
7- درکلیهی مهدکودکها، مراکز پیش دبستانی و همینطور مراکز مشاوره می توان از از روش شن بازی درمانی درسطح تشخیصی ونیز درمانی سود جست.
8- ازآنجائیکه رضا مبتلایان به ADHD برعملکرد آنان درخانواده، مدرسه و اجتماع اثرسوء می گذارد و واکنش منفی اطرافیان را برمی انگیزد، آموزش والدین و آموزگاران ضروری به نظر می رسد.
لزوم آموزش والدین و آموزگاران
آموزش والدین و آموزگاران بخش مهمی از درمان را تشکیل می دهد (ویس، 1992) و معمولاً شامل دو قسمت می باشد:
آموزش برای شناخت بیماری 2. آموزش روش های رفتاری .
والدین باید این بیماری را به عنوان یک نقص رشدی تکاملی مغز (که احتمالاً توارثی نیز می باشد) بشناسند. نباید مبتلایان را کودکانی تنبل، نافرمان و شرور، که اگر بخواهند می توانند رفتاری طبیعی داشته باشند، تلقی نمایند. باید به آنها آموخت که علی رغم برخی ناتوانی ها، کودکان آنها در بعضی جنبه ها بسیار توانا هستند وموفقیت های هرچند کوچک آنها ارزشمند است.
با توجه به این نکات می توان اعتماد به نفس، مسئولیت پذیری و مهارت های اجتماعی را درآنها تقویت نمود. (بارکلی 1990)
دوره هایی وجود دارد که علایم خفیف تر یا شدیدتر ظاهر می شود. شدت گرفتن علائم لزوماً دلیل کوتاهی والدین و مربیان درانجام وظایف یا بی تأثیر بودن درمان نیست. مدریت رفتارهای کودکان ADHD به زمان، پشتکار، کوشش و هماهنگی ویژه نیاز دارد و مربیان و والدین این کودکان به لحاظ مسئولیت سنگینی که برعهده دارند، قابل احترام و ارزش می باشند. (مکمن 1993؛ استوکز وبر، 1997)
درمان اختلال پیش فعالی کم توجهی (ADHD) با رویکر شناختی – رفتاری
اصول نظری و برنامهی درمان مبتنی بر رویکرد شناختی- رفتاری که به والدین کودکان (ADHD) آموزش داده می شود:
1.واکنش های فوری: درکودکان طبیعی می توان رفتارهای مثبت راگاه به گاه تشویق نمود و انتظار داشت که این روش موجب تقویت و تثبیت رفتارهای مثبت درآنها شود؛ ولی کودکان پیش فعال برای تقویت رفتاریهای مناسب، نیاز به تشویق های بیشتر و سریع تر دارند. هرچه فاصله واکنش ها با رفتار کودک کمتر باشد، تأثیر آن بیشتر خواهد بود. برای تقویت رفتار مناسب درکودک یاکاهش رفتار نامناسب، باید ازواکنش های تشویقی یا تنبیهی سریع، روش و خاص آن رفتار استفاده از نمود. تشویق ها می تواند کلامی، غیرکلامی (لبخند) یافیزیکی (نوازش) باشد. از خوراکی مورد علاقه کودک، گردش، پارک نظام ژنون و ... میتوان استفاده نمود. نکته مهم این است که کودک دقیقاً باید بداند برای چه رفتاری بلافاصله تشویق یا تنبیه می گردد (فایفر و بارکلی 1990)
2.واکنش های مکرر: درکودکان پیش فعال لازم است درمقابل هر رفتار موردنظر (مثبت یا منفی) واکنش نشان داده شود. بنابراین علاوه بر واکنش های سریع وروشن، این واکنش ها هر مرتبه باید تکرارگردد. باید دقت کرد که تشویق و تنبیه بیش ازحد نباشد؛ چون علاوه بر ایجاد خستگی در والدین، درفعالیت های روزمره کودک نیز تداخل ایجاد می نماید. (استوکزوبر، 1997)
3.واکنش های برجسته تر درکودکان طبیعی: استفاده بیش از حد از تشویق های بیرونی ممکن است مانع رشد سیستم تشویق درونی (INTRINSIC) گردد. نمونه یک تشویق درونی احساس لذت دربارهی انجام یک فعالیت مثبت یا کسب رضایت والدین می باشد. حساسیت کودکان (ADHD) به تشویق و تنبیه (بیرونی یادرونی) از کودکان طبیعی کمتر است و نمی توان توقع داشت که لذت های درونی انگیزه رفتارهای مثبت گردد. بنابراین تقویت رفتارهای مناسب در کودکان پیش فعال باید از تشویق های بیرونی برجسته تر و بزرگتر استفاده نمود و این نکته خصوصاً در اوایل کار اهمیت بیشتری دارد (ابرامووتیز 1994)
مقدمه
ما اکنون در زمانی زندگی می کنیم که تمام چیزها بسرعت درتغییرند و باورها، نظرات و عقاید مربوط به ماهیت کودکان از آن مستثنی نیستند، ولی امروزه، مثل همیشه والدین تأثیر قابل توجهی در دنیای کودک اعمال می نمایند.
(آزاد 1380 ص 354).
سالهاست که پزشکان و متخصصان بهداشت بوجود پدیده ای به نام شیطنت افراطی پی برده اند. رفتارهای عجیب و افراطی در بچه ها که همیشه در بررسی و برخورد با آن گرفتار مشکلات فراوان بوده اند، طی سالهای متمادی فرضیهی صدمات مغزی هنگام تولد که فرضیهی کاملاً قابل قبولی می نمود و بیش تر پزشکان وقتی از یافتن توضیحی برای رفتارهای غیرعادی بچه ها عاجز می ماندند با توسل به اصطلاح صدمات مغزی خفیف از زیر بار برخورد مسئولانه شانه خالی می کردند
(پل کارسن 1371 ص 9).
یکی از رایج ترین اختلالات دوران کودکی، اختلال کمبود توجه –بیش فعالی است که در اغلب موارد تا دوران بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند.
کودکان مبتلا به این اختلال بدون اینکه فکر کنند، مدام به اطراف حرکت میکنند. آن هاممکن است خواست ها و انتظارات اطرافیانشان را درک کنند ولی به دلیل اینکه قادر به توجه کافی نیستند و نمی توانند مدتی آرام بیشینند و تمرکز کنند، توانایی پیروی کردن از دستورهای آنان را ندارند (سلحشور 1384 ص 41).
تاکنون برای اختلال کمبود توجه- بیش فعالی درمان قطعی و خاص پیدا نشده است ولی بنحوی میتوان با استفاده از روش های گوناگون، علائم آن را تحت کنترل درآورد (همان منبع).
درمانهایی که برای کاهش علایم اختلاف کمبود توجه- بیش فعالی توصیه می شود عبارتند از :
رژیم های خوراکی، تمرینات بدنی (مثل یوگا، آرام سازی عضلانی) تمرین تمرکز، آموزش های دیداری، گفت و گو دو به دو، بازی درمانی و روان درمانی های فردی (تای نن 2005).
پژوهش حاضر بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی را در درمان کودکان بیش فعال 7-5 ساله استان تهران مورد بررسی قرار می دهد.
بازی راهی است که بزرگسالان رایاری می دهد تا انتظارات و تصویرهای اجتماعی کودکان را درک و اصلاح کنند. در بازی درمانی کودکان تشویق می شوند که بعضی از امور را اجرا کنند و درمانگر به آن واکنش نشان دهد یا درآن شرکت می کنند (پاول هنری ماسن و دیگران 1368 ص 391).
بازی به کودک کمک می کند که خود را بشناسد و با کشف قابلیتهای ذهنی و فیزیکی و با به کارگیری قوهی تخیل خود دنیای پیرامونش را شناسایی کند، افق دیدش را وسعت دهد و درذهن جهان پیرامونش را به مجموعه ای قابل اراده تبدیل نماید و درجریان قوی عواطف و احساساتی که از دنیای خارج به طرف او درحرکت است، اختیار هدایت ذهنش را به دست بگیرد. بازی وسیله ای است که کودک از طریق آن می تواند عواطف مثبت خود را بیان کرده و ازمیان احساسات منفی راهی بگشاید (قائمی 1375 ص 46).
دراین میان بازی درمانی، روشی است که به یاری کودکان پرمشکل میشتابد تا هنگامی که بتواند مسایل خود را به دست خویش از طریق بازیهایشان حل کنند. درعین حال نشان دهندهی این واقعیت است که بازی برای کودکان همانند یک وسیله طبیعی است، با این هدف که بتواند خویشتن و هم چنین ویژگی های درونی خود را بشناسد و به آن عمل کند دراین نوع درمان به کودک فرصت داده می شود تا احساسات آزار دهنده و مشکلات درون خود را ازطریق بازی بروز دهد و آنها را به نمایش بگذارد، همانند آن گونه از درمانهایی که افراد بزرگسال ازطریق آن با سخن گفتن، مشکلات خودرا بیان می کنند (اکسلاین 1369 ص 20).
بازی و بازی درمانی از زمرهی روشهایی است که نتایجی مفید وقابل توجهی را ارائه نموده و به شیوه ای مثبت به رفتارهای هیجانی و تکانشی تعادل میبخشد بازی باعث کاهش تنش های ناشی از فشارهای محیطی، ایجاد احساس راحتی و آرامش در فرد بازی کننده می شود (هارویز 1979).
از زمرهی بازیهای درمانی، شن بازی درمانی، تکنیکی است غیرکلامی که درآن کودک با ساختن دنیای خود در سینی شن به بیان تعارضات، تمایلات و هیجاناتش می پردازد و درجریان خلق صحنه توسط کودک، درمانگر نقش مشاهده گر صامت را بازی می کند، تعبیر و تفسیر انجام می پذیرد تا زمانیکه چندین سینی توسط کودک در مدت زمان معینی ساخته می شود (محمدی 1384 ص 10).
بیان مسئله
درسالهای اخیر آگاهی ما، درمورد تحرک بیش از حد به میزان چشمگیری افزایش یافته و نیز توجه ها از میزان فعالیت، به نارساییهای توجه و سپس به مسایل گسترده تر رشد اجتماعی تغییر جهت داده است (بارکلی 1981).
این اختلال معمولاً اولین بار در دبستان تشخیص داده می شود یعنی زمانیکه سازگاری با مدرسه دچار اختلال شده است (انجمن روانپزشکی آمریکا 1994).
میزان شیوع این اختلال دربین پسرها و دخترها 6 به 1 است همچنین دخترها نسبت به پسرها علایم افسردگی، انزوای اجتماعی، اضطراب و پریشانی بیشتری از خود نشان می دهند (بارکلی 1996).
ازمهمترین علایم مورد نظر والدین در اوان کودکی آن است که فرزندشان فعالیت شدیدی دارد. نیازمند حمایت و مراقبت بسیاری جهت جلوگیری از حوادث یا صدمات احتمالی است. تندخویی، بدخوابی (که همیشه وجودندارد) سخت بودن، پرخاشگری یا تعامل ناپخته با خواهران و برادران یا بچه های دیگری که کودک ممکن است با آنها برخورد داشته باشد دیده می شود (ایمان زاده 1377 ص 26).
همانطور که قبلاً درمقدمه عنوان شد، بازی درمانی از زمرهی روشهایی است که برای کاهش علایم اختلال کمبود توجه- بیش فعالی توصیه می شود.
بازی برای کودکان همانند کلام برای بزرگسالان است. بازی وسیله ای است برای بیان احساسات، برقراری روابط، توصیف تجربیات، آشکار کردن آرزوها و خودشکوفایی، فعالیت بازی در واقع تلاش کودک برای کنارآمدن با محیط است که ازطریق آن خود را می یابد و دنیا را درک می کند . مشکلاتی که کودکان تجربه میکنند جدای از آنهاست. بنابراین بازی درمانی با ساخت درونی پویایی کودک همراه با یک دیدگاه پویای متناسب با آن سازگار می باشد (لندرث 1381 ص 9).
یک سوال قابل طرح دررابطه با کودکان بیش فعال این است که چرا درعده ای از این کودکان پرخاشگری بعنوان، یکی از علائم ثانویه وجود دارد که سبک وروش برخورد والدین (بعنوان ویژگی های فردی آنان) درمقابل رفتارهای کودک متفاوت می باشد (ایمان زاده 1377 ص 6).
با این وجود، شن وسیلهی خوبی برای بازیهای تهاجمی کودک بشمار میرود، زیرا شن را می توان با ایمنی بیشتری پرتاب کرد. عروسکها و اسباب بازیهای دیگر را میتوان میان آن مدفون کرد ویا بعنوان آب، برف، زمین جهت دفن و یا بمب استفاده کرد. درحقیقت شن وسیلهی مناسبی برای پاسخگویی به طیف گسترده ی تخیلات کودک است (اکسلاین 1369 ص 62).
تأثیرسن
درمرحله اول کودکی (تولد تا سه سالگی) بازیهای کودکان بیشتر انفرادی و باهدف شناسایی اندامها و اشیا و چگونگی کاربرد آنها صورت می گیرد. در 2 سالگی فعالیتهای کودکان بیشتر جنبه تمرین و دوندگی جسمی دارد وبیشتر بصورت انفرادی انجام می شود. تا آن حد که همه کودکان درکنار هم، ولی هر یک برای خود بازی می کنند.
درمرحله دوم کودکی (7-3 سالگی) کودکان علاوه بر بازیهای فردی قادر به فعالیتهای گروهی نیز می گردند دراین مرحله بازیها به تدریج به نسبت جنسیت یا سن از یکدیگر متمایز می شوند و دختران رفته رفته با دختران و پسران با پسران به بازیهای دو سه نفری می پردازند و در اواخر این مرحله بازیها به مرور از حالت انفرادی خارج می شوند و بصورت بازیهای قراردادی که انجام آنها مستلزم رعایت اصول و مقرراتی است درمی آیند(احمدوند 1381 ص 8).
تأثیر محیط
طبق مطالعات انجام شده، کودکان ژاپنی بیشتر به فعالیتهای غیر رسمی گروهی علاقه نشان میدهند، درحالیکه بچه های آمریکایی بر بازیهای تیمی و رقابتی تأکید دارند. کودکان آمریکایی تنها در مراحل اولیه دوران کودکی به بازیهای مهیج علاقه مندند، ولی بچه های ژاپنی این علاقه را برای مدت طولانیتری حفظ می کنند.
دراین میان نه تنها بازیهای دو کشور، بلکه بازیهای شمال و جنوب یک کشور و حتی محله های یک شهر نیز با هم تفاوت دارد فرهنگ هر جامعه در بازی اثر میگذارد و می توان گفت که بازی کودکان به نوعی نشان دهندهی فرهنگ آن جامعه است (احمدوند 1381 ص 10).
بازی و اهمیت آن
کلمه بازی نزد عوام امری پیش پا افتاده و بی اهمیت جلوه می کند. بازی برای یک کودک شغل و کار اوست و به هیچ وجه از این کار قصد اتلاف وقت ندارد. کودک بوسیلهی بازی، مهارتهای خود را تکامل بخشیده، به رویاهایش جامه واقعیت میپوشاند. کودکی که درحال بازی است به هیچ وجه اتلاف وقت نمیکند. بازی بهترین شیوه صرف وقت کودک و یکی از اساسی ترین مراحل رشد آنهاست
(قائمی 1375 ص 41).
اسپنسر (1903-1820) می نویسد: منظور از بازی خارج نمودن نیروی اضافی است بدین معنی که اگر کودک لگد میزند، جیغ وفریاد راه می اندازد برای این است که نیروی اضافی بدن خود را از این راه به مصرف می رساند (ریاحی 1370 ص 150).
ازطرفی دیگر کودکی که زیاد بازی می کند و انرژی فراوان دارد، نشان میدهد که قادر به انجام کارهای بسیار دشوار هست هرچند بزرگترها از درس او راضی نباشند (قائمی 1375 ص 42).
مشخصات فروشنده
نام و نام خانوادگی : مجتبی خادم پیر
شماره تماس : 09151803449 - 05137530742
ایمیل :info@payfile.org
سایت :payfile.org