پایان نامه بررسی تأثیر معلولیت جسمی حرکتی نوجوانان دختر 1913 سال شهر تهران بر خلاقیت آنها در 129 صفحه ورد قابل ویرایش
پایان نامه بررسی تأثیر معلولیت جسمی - حرکتی نوجوانان دختر 19-13 سال شهر تهران بر خلاقیت آنها در 129 صفحه ورد قابل ویرایش
چکیدة تحقیق
تحقیق حاضر بررسی تأثیر معلولیت جسمی- حرکتی نوجوانان دختر بر خلاقیت آنها را مورد مطالعه قرار می‌دهد. هدف از این تحقیق نیز بررسی چگونگی تفکر خلاق در افراد معلول جسمی- حرکتی و نیز یافتن همبستگی اجتماعی صفات شخصیت و نیروی خلاق در این افراد است.
در این تحقیق بعد از تعاریف متعدد از خلاقیت، مراحل و عوامل مؤثر بر خلاقیت به رابطه‌ی خلاقیت و ویژگی های شخصیتی اشاره شده است. همچنین با مطالعة مفهوم خودپنداری و نقش تصویر ذهنی بدن در خودپنداری نوجوانان این مسأله روشن می‌شود که به طور کلی تصویر ذهنی بدن به عنوان آگاهی کامل شخص از بدن خودش و امکانات آن برای حرکت و جنبش می‌باشد و محققان بر اهمیت نهایی تصویر ذهنی بدن بر سازگاری روانی و هیجانی تأکید کرده اند. اثر معلولیت فرد بر روی رفتارش بیشتر غیرمستقیم است تا مستقیم. همچنین سطح آرزوی فرد نهایتاً به خودپنداری او بستگی دارد. چگونگی واکنش افراد نسبت به یک فرد معلول مهمتر از معلولیت واقعی اوست. خودپنداری افراد بیشتر از ناتوانی آنها در رفتارشان تأثیر دارد.
از سوی دیگر مرور تحقیقاتی که درباره جنبه های روانی معلولیت جسمی- حرکتی به عمل آمده آشکار می سازد که در اکثر افراد معلول ادراک «خود» و «خودپنداری» و ارزیابی از خود تحت تأثیر معلولیت جسمانی قرار می‌گیرد.
جامعة تحقیق ما معلولان جسمی- حرکتی مراکز توانبخشی در مقطع نوجوانی است که 50 نفر بودند و برای مقایسه نیز 50 نفر از دانش آموزان دوره راهنمایی و دبیرستان شهر تهران انتخاب شدند. در این تحقیق آزمون مورد استفاده قرار گرفت. 1- آزمون خلاقیت تورنس که شامل 60 سؤال بود و 2- آزمون خودپذیری که شامل 30 سؤال بود.
مقایسه و تجزیه و تحلیل نمرات دو گروه نشان داد که گروه معلولان جسمی- حرکتی به طور معنی داری از گروه مقایسه پایین تر بودند همچنین نمرات خودپذیری گروه معلولان نیز پایین تر از گروه مقایسه بود. محاسبه همبستگی بین خلاقیت و خودپذیری نیز رابطه مثبت را بین خلاقیت و خودپذیری را نشان می‌دهد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول
مقدمه..................................................................................................................... 2
بیان مسئله............................................................................................................. 6
هدف تحقیق............................................................................................................ 8
اهمیت و ضرورت تحقیق....................................................................................... 10
فرضیه‌های تحقیق.................................................................................................. 11
جامعه آماری......................................................................................................... 12
نمونه آماری.......................................................................................................... 12
ابزار پژوهش......................................................................................................... 12
تعریف اصطلاحات................................................................................................. 13
معلولیت.................................................................................................................. 13
معلولیت جسمی- حرکتی....................................................................................... 13
خلاقیت (تفکر خلاق)............................................................................................... 14
خودپذیری............................................................................................................. 14
خود....................................................................................................................... 15
خودپنداری............................................................................................................ 16
عنوان صفحه
روان‌نژندی (روان رنجوری)................................................................................. 16
خودشکوفایی......................................................................................................... 17
توانبخشی............................................................................................................... 17
فصل دوم
پیشینه تحقیق......................................................................................................... 19
بررسی تاریخی...................................................................................................... 21
تعریف خلاقیت....................................................................................................... 21
عوامل موثر بر خلاقیت.......................................................................................... 27
رابطه خلاقیت و ویژگی‌های شخصیتی.................................................................. 27
دیدگاه روانکاوی از خلاقیت.................................................................................. 29
دیدگاه گیلفورد درباره خلاقیت.............................................................................. 30
دیدگاه تورنس درباره خلاقیت............................................................................... 31
خلاصه‌ای از تاریخچه نظریه‌های خود.................................................................. 32
مازلو و نظریه خود............................................................................................... 33
چگونگی شکل‌گیری خود....................................................................................... 34
خودپنداری............................................................................................................ 35
رشد خودپنداری در نوجوانی............................................................................... 36
عنوان صفحه
خودواقعی و خود آرمانی...................................................................................... 37
خودشکوفایی و خلاقیت......................................................................................... 38
نقش تصویر ذهنی بدن در خودپنداری نوجوان.................................................... 40
مروری بر دنیای معلولین...................................................................................... 41
معلول چیست؟....................................................................................................... 43
علل معلولیت‌ها....................................................................................................... 45
انواع معلولیت......................................................................................................... 45
جنبه‌های روانی معلولیت جسمی- حرکتی............................................................. 46
معلولیت جسمی- حرکتی و خودپنداری................................................................ 47
مشکلات ناشی از معلولیت و نقایص بدنی............................................................. 48
تأثیر والدین بر شخصیت افراد معلول جسمی- حرکتی........................................ 49
توان بخشی معلولین جسمی- حرکتی.................................................................... 50
فصل سوم
موضوع تحقیق ...................................................................................................... 53
جامعه آماری......................................................................................................... 53
گروه مقایسه.......................................................................................................... 53
روش نمونه‌گیری................................................................................................... 54
عنوان صفحه
روش تحقیق........................................................................................................... 54
ابزار تحقیق............................................................................................................ 55
1- آزمون خلاقیت تورنس.................................................................................... 55
نمره‌گذاری پرسشنامه........................................................................................... 55
آزمون خودپذیری................................................................................................. 56
نمره‌گذاری آزمون خودپذیری.............................................................................. 56
روش آماری.......................................................................................................... 57
نحوه اجرای آزمون............................................................................................... 57
فصل چهارم
نقد و اعتبار فرضیه‌ها............................................................................................ 60
فرضیه شماره 1.................................................................................................... 60
فرضیه شماره 2.................................................................................................... 65
فرضیه شماره 3.................................................................................................... 70
فصل پنجم
خلاصه فصول قبل................................................................................................ 76
تفسیر و نتیجه‌گیری............................................................................................... 78
پیشنهادات.............................................................................................................. 81
عنوان صفحه
محدودیت‌ها........................................................................................................... 83
ضمائم................................................................................................................... 84
منابع مورد مطالعه................................................................................................. 85
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1-4: مقایسه میانگین خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و نوجوانان دختر غیرمعلول 60
جدول 2-4: داده‌های مربوط به خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و خلاقیت نوجوانان دخترغیرمعلول.............................................................................................................................. 62
جدول 2-4: داده‌های مربوط به خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و خلاقیت نوجوانان دختر غیرمعلول.............................................................................................................................. 63
جدول 3-4: مقایسه میانگین خصوصیت‌های منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و غیر معلول.............................................................................................................................. 65
جدول 4-4: داده‌های مربوط به خصوصیت‌های منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و نوجوانان دختر غیرمعلول..................................................................................... 67
ادامه جدول 4-4: داده‌های مربوط به خصوصیت‌های منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و نوجوانان دختر غیرمعلول+................................................................................... 68
جدول 5-4: مقایسه همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوان معلول با خود پذیری کمتر آنها 70
جدول 6-4: داده‌های مربوط به همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوانان معلول با خودپذیری کمتر آنها 72
ادامه جدول 6-4: داده‌های مربوط به همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوانان معلول با خودپذیری کمتر آنها 73
مقدمه:
تردیدی نیست که مهم‌ترین نقشی که والدین می‌توانند در تربیت کودکان خود ایفا کنند، پرورش توانایی خلاقیت آنهاست. زیرا خلاقیت به نحوی بلامنازع عامل کلیه پیشرفت‌های بشری است و امکان بروز خلاقیت افراد وقتی مهارتها وانگیزه خلاقیت در کودکی پرورش یابد، بسیار بیشتر است. شاید از آن مهمتر این واقعیت است که، چنان که بسیاری از روانشناسان تأکید دارند، خلاقیت و صلاح روح و روان همراه و همگام‌اند. بدین ترتیب شاید به جرأت بتوان گفت خلاقیت کلید طلایی خوشبختی است.
خلاقیت حوزه افراد «تیزهوش» و «با استعداد» نیست. اگرچه آنها استعداد بالقوه بیشتری دارند که در راه‌های خلاق به کار برند. خلاقیت می‌تواند و باید جزئی از زندگی همه افراد، از جمله افراد تیزهوش، و با استعداد باشد. لیکن مهم‌ترین عامل در خلاقیت، انگیزه برای انجام کارهای خلاق است. استعداد، ویژگی‌های شخصیتی، و مهارت به والدین و مربیان نشان می‌دهد که کودک چه کاری را می‌تواند انجام دهد ولی انگیزه نشان می‌دهد که چه کاری انجام خواهد شد. چنانکه خواهیم دید انطباق انگیزه‌ها با استعداد و مهارتهای کودک است که در خلاقیت کارساز می‌باشد.
برای کودک خود نوعی تصویر ذهنی از آنچه می‌خواهد شود به دست آورید. تصویری از بزرگسالی کودک که با ویژگی‌های سازگار باشد. تصویی که او با شور و شوق درونی آن را به مرحله عمل درآورد آنچه باید تأکید گردد، آن است که تحمیل علائق پدر و مادر بر کودک به هیچ شکل منجر به نیل دستاوردهای اخلاق نخواهد گردید.
به منظور راهنمایی والدین و مربیان در شناسایی خلاقیت کودکان درهر زمینه به تفصیل سه جزء متشکله خلاقیت را که بعارت از مهارت در زمینه مربوط، مهارتهای تفکر و رفتار و عملکرد خلاق و انگیزه درونی است.
افراد در خلاق‌ترین شرایط خود قرار خواهند داشت اگر در درجه اول به علت علاقه، لذت، رضایت حاصله و چالش کار مبادرت به انجام کاری می‌کنند و نه از طریق فشار خارجی یعنی انگیزه برونی این اصل را اصل انگیزه درونی خلاقیت می‌نامند.
خلاقیت واقعی بدون قدری شور و هیجان غیرممکن است.
(مترجمین: دکتر حسن قاسم‌زاده، پروین عظیمی)
پیشرفت بشریت با خلاقیت پیوندی محکم دارد. باید بتوان به چیزهای نو دست پیدا کرد و روشهای اندیشه‌هایی را جستجو کرد که آدمی را در موقعیت‌های اضطراری یاری دهد و راه‌های تازه‌ای را برای شناختن و بارورتر کردن آفرینش پیش پای او بگذارد. خلاقیت در همه زمینه‌های فعالیت انسانی لازم است از دانش و کارهای مهندسی گرفته تا ادبیات. آنها که امروز در مدارس درس می خوانند به عنوان کارگر، نظامی، مهندس، دانشمند، طبیب و … زندگی مستقل خود را آغاز می‌کنند.
این کودکان و نوجوانان امروز نه تنها باید دست‌آوردهای گذشته و دانش و فرهنگ فعلی جامعه را حفظ کنند بلکه باید استعداد این را نیز داشته باشند که آنها را به پیش ببرد و
تکامل بخشد.
در عصر ما در سطح ملی و بین‌المللی چه از نظر معلم و چه از نظر دانش‌آموز همه‌جا با اندیشه‌های واحدی برخورد می‌کنیم که همان اقتضای زمان ما یعنی تخیل، اختراع، ابتکار و خلاقیت است. مطمئناً همیشه افراد خلاق وجود داشته‌اند، اما قرن بیستم هم از جهت لزوم آمادگی و هم از جهت حفظ وفاداری به انسان در مقابل دنیای ماشینی چنین ایجاب می‌کند که تمام قوای خلاقیت سازنده‌ای را که بالقوه در افراد بشر وجود دارد به کار گرفته شود.
بی‌شک یکی از زیباترین ویژگی‌های انسان قدرت آفرینندگی و خلاقیت است به واسطه همین ویژگی است که انسان می‌تواند اهداف آرمان‌گرایانه خود را پدید آورد و توانایی‌های خود را شکوفا سازد، آنچه پیش از آن در مورد خلاقیت تصور می‌شد، براساس نگرش نبوغ‌آمیز بنا شده بود و طبق این نگرش، خلاقیت به افراد تعلق داشت، افرادی که نبوغ استثنایی برخوردار بودند و توانایی ذهنی آنان فراتر از مردم عادی به شمار می‌رفت.
بنابراین خلاقیت موهبتی آسمانی پنداشته می‌شد که صرفاً در اختیار تعداد معدودی از افراد قرار گرفته است و همین افراد خاص که دارای خلاقیت هستند در شرایط مختلف آن را از خود بروز دهند وهمین افراد هستند که به اختراعات و اکتشافات نائل می‌شوند. با فراگیر شدن منطق‌گرایی اکثر باورهای انتزاعی و همینطور امور ما بعدالطبیعه دستخوش دگرگونی‌های عدیده‌ای شد.
مقوله‌ی خلاقیت و سایر قابلیت‌های فکری نیز در همین راستا مورد بررسی دقیق دانشمندان قرار گرفت و با بررسی طیف وسیعی از نمونه‌های مختلف نتایج بسیار جالبی بدست آمد که با آنچه تاکنون پنداشته می‌شد تفاوت عمده‌ای دارد.
در مورد آموزش تا خلاقیت بخش مهمی از دوره‌های (تفکر خلاقانه) است که این تفکر در نتیجه فرآیندهای استثنایی تفکر بروز می‌کند که تا حدودی با تفکر عادی که ما در فعالیتهای روزانه خود به کار می‌بریم متفاوت است.
احیاء علاقه به روانشناسی خلاقیت قبل از هر چیز دلایل عمیق اجتماعی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که فرهنگ امروزی استقلال با رفتار از لحاظ اجتماعی و اگر کمتر تحمل می‌کند و خطرات اجتماعی و فرهنگی همرنگی افراطی در قلمروهای رفتار آشکار ذهنی از طریق نظریه‌های اجتماعی مورد تأیید قرار گرفته است. پاداش‌هایی که برای همرنگی وجود دارد و نبودن نسبی پاداش برای تفکر و عمل مستقل یک مانع اجتماعی برای فرد و یک بازدارنده برای «ابراز وجود» است. به همین دلیل روانشناسان و معلمان جامعه ضمن اشاره به خطرات همرنگی افراطی و رفتارهای قالبی در رکوردی که در نتیجه آن جامعه را از پیشرفت بازمی‌دارد، به اهمیت نوآوری و تفکر خلاق برای جامعه را مورد تأکید قرار داده‌اند (بودو، آلن، ترجمه خانزاده 1358)
افراد معلول جسمی- حرکتی دارای ویژگی‌های شخصیتی معینی هستند که می‌توانیم تأثیر آن را بر فعالیتهای روانی آنها از جمله تفکر خلاق این افراد، مورد بررسی قرار دهیم. معلوم شده است که معلولیت غالباً در خودپنداری افراد اثرات خاصی بر جای می‌گذارد. مثلاً وقتی می‌گوییم خانواده، والدین، دوستان و افراد دیگر در نظر و ادراکی که فرد از خود دارد موثر است (وابستگی به دیگران، دلسوزی و ترحم نابه‌جای افراد و نظرهای آن بر خودپنداری افراد تأثیر دارد و در افراد معلول امکان بوجود آمدن این شرایط بیشتر است.)
بیان مسئله:
هرچند روانشناسان در تمام دوران علمی شدن روانشناسی در آثار خود اشاره‌هایی به خلاقیت داشته‌اند ولی از اواسط دهه 1950 تغییری جدی در نگرش روانشناسان نسبت به خلاقیت دیده شده و از موضوعی فرعی و گاه حاشیه‌ای به اصلی مهم در روانشناسی تبدیل شد.
با اشاره به همین تغییر است که گالوین تایلور یکی از محققان مسایل خلاقیت این مسأله را مورد تحقیق قرار دارد. در 6 تا 7 دهه قبل از 1950 فقط تعداد بسیار محدودی مقاله پژوهشی در مورد خلاقیت در ادبیات علمی ظاهر شد، وی از سال 1955 از علاقه و فعالیت فزایند‌ای راه‌های پژوهشی بسیاری را گشوده است از آن زمان افزایش فوق‌العاده زیادی در شور و حرارت نسبت به مسایل خلاقیت ظاهر گشته است. (دکتر تیمور آقای نیشانی، 1377).
مشخص شده است که برای استفاده و پرورش و ظهور این نیروهای خلاق، افراد باید در خلاق بودن هیچ محدودیت اجتماعی نداشته باشند. باید آزاد باشند و برای اندیشه‌ها و نوآوری‌های بکر و مهم از لحاظ اجتماعی و فرهنگی پاداش گیرند. اندیشه‌های یگانه و مسایل ابتکاری و شیوه‌های جدید حل آنها محصول یک جامعه نوآور است و پیشرفت مداوم اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی تا حد زیادی به خلاقیت اعضای جامعه بستگی دارد. ولی متأسفانه این جنبه در جامعه ما کمتر مورد بررسی قرار گرفته است و در دبستانها خلاقیت هر روز کمتر از پش مبنای تعلیم و تربیت افراد قرار می‌گیرد. (آلن بودو، ترجمه خانزاده، 1358).
علم جدید روانشناسی خلاقیت نیز مانند سایر پدیده‌های روانی بر کثرت عوامل و حقایقی که به طریقی بر خلاقیت موثر تأکید دارد. یعنی یک سری عوامل بیرونی و درونی بر تفکر خلاق تأثیر می‌گذارند که مهم‌ترین آنها عبارتند از: عوامل انگیزشی، شخصیتی، روانی و اجتماعی، بررسی های انجام گرفته و روش ساخته است که این عوامل با نتایج مثبت و منفی بستگی دارد.
در این تحقیق سعی می‌شود تا نحوه تفکر خلاق گروه خاصی از جامعه یعنی معلولان جسمی- حرکتی مورد بررسی قرار گیرند. مطالعاتی درباره تأثیر معلولیت جسمی- حرکتی افراد با یادگیری و تفکر آنها انجام شده است. به نظر می‌رسد معلولیت جسمی- حرکتی بر خلاقیت و قوه ابتکار افراد نیز تأثیر گذارد. بنابراین باید انتظار داشته باشیم که در این گروه نسبت به افراد غیرمعلول شاهد افت توانایی‌های خلاق باشیم. افراد معلول جسمی حرکتی از نظر شخصیتی وضعیت ویژه‌ای را دارا هستند. اغلب آنها احترام به خود پایینی دارند، اعتماد به نفس و اطمینان به خود کمتری را دارا می‌باشند و به طور کلی برداشت غیرواقعی از «خود» دارند. تحقیقاتی در مورد خودپنداری غیرواقعی آنها انجام شده است که اکثر آنها نشان داده‌اند این افراد در مورد خودشان ارزیابی بیش از حد یا کمتر از حد واقعی دارند (البته در اغلب موارد) به همین دلیل سطح اضطراب آنها بیش از حد معمول است و اغلب آنها احساس درونی بی‌ارزش بودن و ناایمنی را دارا می‌باشند.
با توجه به اهمیتی که در حال حاضر به رویکرد خلاق در آموزش و پرورش می‌دهد مشخص کردن عوامل موثر بر خلاقیت از جمله خصوصیات معین شخصیتی نقش توجه به «خود» افراد و خودسازی دانش‌آموزان در مدارس را برجسته‌تر می‌سازد. در ضمن توجه به عوامل شخصیتی در آموزش و پرورش وتوانبخشی افراد معلول طرح و اجرای برنامه‌های کار توانی آنها را آسانتر می‌سازد.
بررسی تاریخ:
تعریف خلاقیت:
بیش از پرداختن به تعاریف خلاقیت اشاراتی کوتاه به تاریخچه آن می‌شود. امروزه دیگر بر کسی پوشیده نیست که تفکر خلاق و تبلور بیرونی آن یعنی تولیدات خلاقه یکی از عالی‌ترین جلوه‌های بشری است ولی باید گفت عمر این مفهوم ورود آن به ادبیات روانشناسی بیش از چند دهه نمی‌گذرد. همان طور که گیلفورد اظهار نمود شاید یکی از موضوعاتی که در روانشناسی بسیار مورد بی‌توجهی قرار گرفته خلاقیت است و این در حالی است که هر چه زمان پیش می‌رود نیاز انسان به ابعاد گوناگون آن طیف وسیعتری به خود می‌گیرد. سالهای 1941 را با به سالهای گمنامی خلاقیت برشمرد، و شاید سالهای 1950 به بعد را سالهای ترقی خلاقیت دانست. به این دلیل که این بی‌هیچ شرح و بسطی به فرآیندهای عالی ذهن اضافه گردید.
شاید یکی از دلایلی که سبب گردید نظریه‌پردازان و معتقدان از خلاقیت دوری جویند به تعریف وتوصیه آن مربوط می‌شود. خلاقیت از دیربازمفهومی اغفال کننده، مبهم و حتی افسانه‌ای تلقی شده است. و این سردرگمی حتی امروزه نیز وجود دارد. علیرغم تحقیقات فراوان و نسبتاً‌جامع عقیده بر آن است که خلاقیت اشاره به چندین مفهوم گوناگون دارد. بنابراین با وجود چنین دیدگاه‌هایی ارائه یک تعریف جامعه مورد قبول همگان باشد مشکل است. معهذا این ادعا به معنای آن نیست که نمی‌توان تعریفی را در مورد خلاقیت ارایه کرد (فلاول و مارکمن، 1985، جوادیان 1369).
در فرهنگ لغت عمید ابداع یا آفرینش به معنای چیزی نوآوردن یا کاری تازه کردن آمده است. معنی دقیق‌تر آن عبارت است از پدید آوردن چیزی که سابقاً نبوده است.
ولی در تعاریف روانشناسی ابداع و خلاقیت بدین‌گونه متمایز از یکدیگر نیستند و در واقع همپوشی نزدیک با یکدیگر دارند. یعنی ابداع نه تنها جدا از خلاقیت نیست بلکه از عناصر اصلی آن به حساب می‌رود. خلاقیت گاهی شکل تازه‌ای از دیده‌ها و تولیدات فراموش شده است. به عبارتی ایده‌هایی قدیمی زیرساز خلاقیت نوین اندوگاهی خلاقیت مبتنی بر هیچ اندیشه از پیش فرض شده نیست و جرقه‌های آن بسیار نو و تازه است یعنی فرد خلاق علیرغم این که ممکن است تولید او در جای دیگر ثبت شده باشد مبادرت به آفرینش کند. (افروز، 1371).
اما واقعاً خلاقیت چیست و چه عناصری را دربر می‌گیرد. در فرهنگ لغت روانشناسی خلاقیت یک فرآیند روانی فرض شده است. در این تعریف خلاقیت به حل کردن، ایده‌سازی، مفهوم سازی، اشکال هنری، نظریات یا تولیداتی منجر می‌شود که یگانه بوده و بدیع هستند و در واقع یکی از ملاکهای تمایز فکر خلاق از افکار غیرخلاق اصل یگانه و ابداعی بودن است.
آبراهام مزلو در توصیف خلاقیت گفته است:
این صفت ویژگی اساسی در سرشت عادی انسان است. توانایی بالقوه‌ای که در بدو تولد به همه انسانها داده شده است. اکثر انسانها این خصیصه را در طول دوران فرهنگ‌پذیری خود از دست می‌دهند، اما عده کمی از افراد ظاهراً این شیوه‌ی تازه را حفظ می‌کنند و یا اگر آن را همچون اکثر مردم از دست داده باشند. بعدها در طول زندگی آن را باز می‌یابند.
گیلفورد نیز خلاقیت را نوعی توانایی فکری دانسته است و تفکر خلاق را که منجر به خلاقیت می‌شود یکی از انواع تفکر می‌داند و معتقد است که دراین نوع تفکر اطلاعات به صورتی که ارتباطی با مطالب گذشته داشته باشند شناخته شده، محصول جدیدی ایجاد می‌کند.
با بررسی تعاریف می‌توان نتیجه گرفت که در اغلب تعریفها، خلاقیت به عنوان نوعی توانایی که منجر به ایجاد و خلق چیزی جدید می‌گردد قلمداد شده است (مایلی، میترا، 80- 1379).
مراحل خلاقیت
در مطالعه خلاقیت از دیرباز این سوال مطرح بوده است که خلاقیت چگونه روی می‌دهد و عقاید امروزی بیانگر این موضوع است که فرآیندهای خیلی خلافه یک فرد با فرآیندهای کمتر خلافه فرد دیگری تفاوت چندانی ندارد. یعنی تفاوت بیشتر از آنکه کیفی باشد کمی است. مع‌الوصف عده‌ای معتقدند افکار خلاق در بخش ناخودآگاه ذهن تشکیل می‌شود. گواه این عده اعتراف متفکرین خلاقی بوده است که اذعان داشته‌اند در لحظه ابداع و آفرینش در تفکری ناخودآگاه سیر می‌کردند. بنابراین به اعتقاد این گروه تفکر خلاق چه در قالب هنر باشد، با علم به میزان محسوسی به دوباره‌سازی ناآگاهانه، سمبلها و اطلاعات در ذهن وابسته است.
در قرن بیستم ویلیام والز به عنوان نخستین اصلاح‌گری که توانسته بود منبع فرآیندهای خلاق را شرح دهد اشاره شده است، او در کتاب هنر فکر کردن به مراحل خلاقیت توجه کرده است در واقع اندیشه‌های والز الهام گرفته شده از اندیشه‌های هلم هولتمن فیزیکدان و فیزیولوژیست آلمانی قرن نوزدهم است. والز با استفاده از مصاحبه‌ها، پرسشنامه‌ها و خاطرات متفکران برجسته خلاق توانست به یک الگوی چهارگانه در فرآیند خلاق برسد. این چهار مرحله عبارتند از: آمادگی، نهفتگی، اشراق و اثبات. اگرچه باید گفت واژه‌های آمادگی، نهفتگی، اشراق و اثبات بعداً توسط کاترین پاتریک در کتاب تفکر خلاق چیست؟ رواج پیدا کرده است. (دکتر مسدد، 1369).
معلولیت چیست؟
معلولیت اطلاق می‌شود به ناتوانی در انجام تمام یا قسمتی از ضروریات عادی زندگی فردی یا اجتماعی به علت وجود یک نقص مادرزادی در قوای جسمانی یا روانی.
در ارزیابی یک معلولیت ضرورت دارد خصوصیات نقصان جسمانی یا روانی همچنین کیفیت کاهش توانایی و ظرفیت و بالاخره نحوه‌ی محرومیت مشخص روشن گردد، که در این مورد این دو ویژگی در قسمت تعریف اصطلاحات (معلولیت) توضیح مختصری داده شد. در مورد کاهش توانایی ظرفیت، می‌توان گفت که این توانایی و ظرفیت در حقیقت به شکل فعالیت‌ها و رفتارهایی است که معمولاً عوامل لازم برای زندگی روزانه تلقی می‌شود و عبارتند از:
- رفتار
- برقرار کردن ارتباط با دیگران
- توجه به نظافت و مراقبت بدنی
- حرکت و جابه‌جا شدن
- انجام وظایف خانگی
- مهارت در انجام دادن فعالیتهای روزانه
- مهارت در برابر موقعیت‌های مختلف
- استعداد به زندگی حرفه‌ای و اشتغال
- غیره
که می‌توان درجه وخامت این کاهش توانایی و ظرفیت را نیز در نوع خود تعیین کرد.
- محرومیت: کاهش توانایی حاصل از نقصان بالاخره منجر به محدودیت و متضرر شدن شخص در زندگی می‌شود اگر چه معیارهای ارزیابی این محرومیت و زیان دیده بسته به جوامع مختلف فرق می‌کند ولی در کل برای این منظور بعضی از وظایف فرد را در نظر گرفته و ارزیابی می‌کنند که در مجموع به آنها وظایف بقا گفته می‌شود که عبارتند از:
- جهت‌یابی: به نحوی که شخص می‌تواند یا نمی‌تواند در رابطه با محیط خود جهت‌یابی نماید.
- تحریک فیزیکی: امکان این که شخص مستقلاً قادر به اداره زندگی خود باشد یا نباشد.
- جابه‌جا شدن و تغییر مکان: امکان این که شخص مستقلاً قادر به اداره زندگی خود باشد یا نباشد.
- اشتغال: دارا بودن استعداد به اشتغال به طور معلول برحسب جنس و سن و فرهنگ خود
- جذب شدن در جامعه: استعداد برقرار کردن روابط اجتماعی و پذیرفته شدن در اجتماع و حفظ و نگهداری آن.
- استقلال اقتصادی: استعداد بر فعالیتهای اجتماعی- اقتصادی و تأمین استقلال اقتصادی (دکتر قضایی، صمد 1368).
علل معلولیت‌ها
علل عمده معلولیت به قرار زیر است:
1- علل مادرزادی: مانند نقص عضوها وبیماریهای ارثی و مادرزادی
2- علل عارضی: خود این علل بر دو گروهند:
الف- علل تروماتیسمی: مانند تصادفات وسایل نقلیه، حوادث ناشی از کار و اتفاقات و جنگها و غیره …
ب- علل بیماری: مانند تمام بیماریهایی که سیر طولانی و مزمن آنه بالاخره منجر به معلولیت می‌گردد (دکتر قضایی، صمد 1368).
انواع معلولیت:
معلولیت‌ها بر حسب امکانات بازتوانی و ترمیمی و نتایج اجتماعی و اقتصادی آنها به طور کلی در چهار گروه زیر طبقه‌بندی می‌شوند که هر کدام از این گروه‌ها شامل معلولیتهای متعدد و متنوع می‌باشند:
1- معلولیتهای حواسی که به ویژه شامل معلولیتهای بینایی و شنوایی هستند.
2- معلولیتهای احشایی که شامل معلولیتهای قلبی عروقی تنفسی کلیوی و غیره می‌باشد.
3- معلولیتهای جسمی- حرکتی که شامل انواع معلولیتهای دستگاه حرکتی و اعصاب هستند.
4- معلولیتهای روانی که معمولاً‌در خردسالان و بزرگسالان به طور جداگانه بررسی می‌شود. (دکتر قضایی، صمد، 1368).
جنبه‌های روانی معلولیت جسمی- حرکتی
معمولاً معلولیت حرکتی روی رشد روانی کودکان تأثیری ندارد چون معلولیت از آغاز زندگی وجود داشته و کودک خود را همان گونه شناخته است. همان‌طور عوامل روانی نیروی معلولیت حرکتی تأثیری ندارد. برعکس اشتباهات تربیتی ممکن است اثرات روانی عاطفی وخیمی روی این کودکان بگذارد که بیشتر ناشی از برداشت غلطی است که اطرافیان حتی پدر و مادر از وضع این کودکان دارند و غالباً آنها را تشویق؛ به بدست آوردن اکتساباتی می‌کنند که کودک قادر به آن نمی‌باشد و این امر اثر منفی روی کودکان می‌گذارد. اصولاً ارزیابی مسایل این کودکان به علت بی‌توجهی به نکات زیر غالباً اشتباه آلود است:
اول این که این کودکان را با معلولین حرکتی دیگر مثل معلولانی که از نظر امکانات استقلال اجتماعی مشکلات کمتری دارند یکسان قرار می‌دهد در حالیکه صحیح نمی‌باشد.
دوم این که نارسایی عضوی را که غالباً با نقصان حرکتی توأم است معمولاً‌فراموش می‌کنند و اگر این نارسایی را پذیرفته باشند ناشی از تأثیر نقصان حرکتی می‌دانند در صورتی که چنین نیست. (دکتر قضایی، صمد، 1368).
معلولیت از اثرات تراکمی ناتوانی و پی‌آمدهای شخصی و اجتماعی آن بوجود می‌آید که اثری تعیین کننده روی سطح کارکردی فرد دارد. شخصی که با ویلچر حرکت می‌کند در یک شاخه شغلی که جابه‌جایی لازم را نمی‌سازد معلول نیست. تغییرات در بدن و در قابلیت فقط در یک فرهنگ و در یک زمینه شغلی معین معنی می‌دهد. یک ناتوانی وقتی به معلولیت تبدیل می‌شود که سبب فقدان یک مشخصه و یا یک قابلیت شود که به وسیله فرهنگ و یا خود شخص به عنوان چیزی که از توانایی و کارایی فرد می‌کاهد درک می‌شود.
معلولیت جسمی- حرکتی و خودپنداری
در بیشتر فرهنگها بدن و ظاهر کلی موضوعاتی هستند که به طور قابل ملاحظه‌ای نگرش هستند و ممکن است تأثیر قاطعی بر خودپنداری فردی داشته باشد. اثر بدن فرد بر روی رفتارش بیشتر غیر مستقیم است تا مستقیم. همچنین سطح آرزوی فرد نهایتاً به خودپنداری او بستگی دارد. یک عامل مهم در آن چه فکر می‌کند که قادر به انجام آن است. و انتظاری که فرد از خودش در انجام کاری دارد و آنچه سعی دارد بر آن دست یابد. تصوری است که شخص از خود خویشتن دارد. خودپنداری فرد نیز به نوبه خود تا حد زیادی محصول ارزیابی افراد دیگر نسبت به اوست.
چگونگی واکنش افراد نسبت به یک فرد معلول مهمتر از معلولیت واقعی او است. خودپنداری افراد بیشتر از ناتوانی آنها در رفتارشان تأثیر دارد. به همین جهت پیش‌گویی‌ها درباره برنامه توانبخشی که براساس ناتوانی بدنی فرد طرح‌ریزی شده‌اند، اغلب نادرست درمی‌آید، زیرازمینه واقعی ناتوانی در سایه ادراک منحصر به فرد اشخاص معلول از ناتوانی خودشان و خودپنداری آنها شکل می‌گیرد و به عبارتی دیگر معلولیت فرد اغلب تناسبی با ناتوانی او ندارد (نجفی، نسرین، 1362).
مشکلات ناشی از معلولیت و نقایص بدنی
هرگونه اشکال و نقص بدنی در نوجوان موجب برداشت و تصور منفی آنان از خویشتن می‌گردد بر کارایی و عملکرد آنان اثر منفی می‌گذارد. تحقیقات نشان داده است که معلولیت بدنی تأثیر فراوانی بر احترام شخصی، استقلال فردی و روابط اجتماعی می‌گذارد.
معلولین معمولاً احساس حقارت می‌کنند و نوعی ترس همراه با خصومت دارند. معمولاً هرگونه تغییر در وضعیت بدنی که از حد طبیعی و نرمال خارج شود، برای نوجوان ایجاد اشکال می‌کند.
گرچه ممکن است معلولیت و نقایص بدنی از زمان کودکی با فرد باشد ولی نوجوان- معلول بیشتر احساس بی‌ارزشی و شکست خواهد کرد. نوجوانی که از لحاظ ذهنی یا جسمی توانایی انجام کاری را نداشته باشد احساس ناکامی می‌کند. مشاهدات تجربی نشان داده است که ناسازگاری‌ها در بین افراد معلول جسمی و آنان که دارای نقص عضوی هستند به مراتب بیش از افراد سالم است، این ناسازگاری به صورت گوشه‌گیری، کم‌رویی، احساس حقارت، ناپختگی عاطفی و روانی، حساسیت زیاد، پرخاشگری و اضطراب بروز می‌کند. نقص بدنی دامنه فعالیت فرد را محدود می‌کند و بر حرفه و شغل، روابط اجتماعی و گذراندن اوقات فراغت تأثیر می‌گذارد. با وجودی که معلولین تمایل فراوانی به انجام کارهای متنوعی دارند ولی گاهی قادر به انجام آن نیستند. امکان محدود محیطی و نبودن مشاغل مناسب، باعث محدودیت بیشتر آنان می‌گردد و چه بسا باعث ناسازگاری‌های رفتاری، عاطفی و روانی می‌گردد و فرد معلول را دچار افسردگی و دلسردگی می‌نماید.
مشخصات فروشنده
نام و نام خانوادگی : مجتبی خادم پیر
شماره تماس : 09151803449 - 05137530742
ایمیل :info@payfile.org
سایت :payfile.org
برای خرید و دانلود فایل و گزارش خرابی از لینک های روبرو اقدام کنید...
پرداخت و دانلودگزارش خرابی و شکایت از فایل