عنوان بررسی فقهی حقوقی خواستگاری
چکیده:
خواستگاری رسمی دیرینه و مقدمه ای بر پیمان زناشویی است که به مجرد خواستگاری از احکام فقهی برخوردار و آثار حقوقی به دنبال دارد. که در صورت عدم رعایت آنها مستلزم ورود خسارت به طرف مقابل است. قانون گذار برای حفظ حقوق و مراقبت از آنها قوانینی را در این زمینه وضع کرده که قابل تامل و بررسی است که بتوان راه کارهایی ارائه و خلا های قانونی برطرف گردد. خواستگاری به درخواست مرد از زن برای ازدواج معنی شده است و در فقه اصطلاح «خطبه» معادل کلمه خواستگاری در فارسی می باشد که احکام آن در فقه به طور کامل بیان نگردیده است. ولی قابل استنباط از احکام دیگر می باشد. از طرفی خواستگاری مصداقی برای عقود لازم یا جایز و یا ماده 10 قانون[1] مدنی نبوده و جزء ایقاعات نمی باشد بلکه فقط مقدمه و وعده ای برای انعقاد عقد نکاح است و هر کدام از طرفین می تواند روابط خواستگاری را بر هم زده و طرف دیگر نمی تواند او را ملزم به آن نموده، و از بابت انصراف، درخواست خسارت نماید ولی خسارت مادی و معنوی از جهت تقصیر قابل مطالبه می باشند. در صورتی که روابط خواستگاری بر هم بخورد عین یا قیمت هدایایی که معمولاً نگهداشته می شوند با حصول شرایطی قابل استرداد و مطالبه می باشند. آن چه که در جامعه متداول و مرسوم شده است خواستگاری مرد از زن است، با این که برای خواستگار بودن زن هیچ منعی شرعی و قانونی وجود ندارد و حکم اباحه و جواز بر آن مترتب می باشد ولی به علت حفظ حیثیت و احترام و رعایت روحیات زن عدم آمادگی فرهنگی و اجتماعی جامعه، مرسوم نگشته است.
روابط خواستگاری ایجاد علقه زوجیت نمی کند و طرفین تا بسته شدن عقد نکاح نسبت به هم نامحرم بوده که در عین حال جهت انتخاب و در حد نیاز طبق موازین شرعی مجاز به صحبت کردن و دیدن همدیگر می باشند. به صرف ایجاد روابط خواستگاری، حقی برای طرفین ایجاد نشده و مرد را موظف به دادن نفقه و زن را مکلف به تمکین نمی نماید در ضمن، خواستگاری از زنان یا دخترانی که ازدواج به آنها حرام است، جایز نمی باشد. که در صورت اتفاق نه تنها عمل آنها فاقد هر گونه اثر حقوقی برای طرفین است بلکه خالی از هر نوع مسئولیت مدنی و تعهد اخلاقی نسبت به یکدیگر است زیرا روابط آنها نا مشروع و مخالف اصول اخلاقی و نظم اجتماعی است.
واژگان کلیدی: خواستگاری ، خسارت ، تعریض ، تصریح.
فصل اول:
«کلیات»
1 ـ 1 مقدمه
شکر خدای را که موجودات را از نیستی به هستی آورد و همه موجودات را از هدایت خویش بهره مند ساخت. حمد و سپاس بیکران پروردگاری که انسان را به بهترین وجه آفرید و او را خلیفه خود در زمین قرارداد و همه امکانات لازم را جهت رفاه حال او فراهم ساخته و در اختیارش قرار داد.
وقتی که این دنیا با اراده پروردگار یکتا به وجود آمد برای بقا هر نوعی از موجودات روشی قرار داد تا با آن روش بقاء نسل هر نوعی از آنها تضمین گردد. مسأله ازدواج و زناشویی از مسائلی است که در عالم جانداران؛ از گیاهان و جانوران گرفته تا انسان که اشرف مخلوقات روی زمین است وجود دارد و هر کدام آگاهانه یا نا خودآگاه بدان تن در داده و برای بقای نسل و تولید و تکثیر نوع به گونه ای اقدام کرده و یا هدایت و رهبری می شوند.
انسان که اشرف مخلوقات روی زمین است و از قدرت عقل، فکر و اندیشه برخوردار می باشد دین داری و پایبند بودن به احکام آن، رعایت اصول شرعی، اخلاقی و یا قانونی را مورد توجه خاص داشته است زیرا آن چه که به زندگی اجتماعی انسان نظم می دهد وجود قوانین الهی و بشری و پایبند بودن به آن است.
در جمهوری اسلامی ایران وجود قوانین موضوعه وضعیت خاص خود را دارد چون در صورتی قابل اجرا هستند که با قوانین اسلام مغایر نباشند لذا ضوابط شرعی و قانون در روابط خواستگاری و پیوند زناشویی که نه تنها تداوم نسل را تضمین می نماید بلکه عامل بسیار مهمی در رشد معنوی و مادی آنها بوده، لازم الرعایه می باشد به همین علت رعایت احکام شرعی و اصول اخلاقی در روابط خواستگاری و در نهایت پیوند زناشویی جایگاه با اهمیتی پیدا نموده است. لذا موضوع مورد بحث بررسی مبانی فقهی و حقوقی «خواستگاری» است که احکام شرعی و قانونی، از بستن عقد نکاح و بعد از آن مورد نظر نیست بلکه احکام و آثار آن از زمان روابط خواستگاری تا بستن عقد نکاح مورد توجه می باشد و از آن جایی که در فقه امامیه عقد نکاح به دائم و موقت تقسیم می گردد از «خواستگاری» به طور مطلق سخن گفته خواهد شد هر چند تفاوتهایی که در اثرات حقوقی که عقد دائم و موقت ایجاد می کند وجود دارد ولی تفکیکی برای خواستگاری جهت عقد دائم و موقت صورت نخواهد گرفت و از طرفی به علت پیوستگی که روابط خواستگاری و نامزدی دارد از روابط دوران نامزدی هم سخن به میان خواهد آمد.
1 ـ 2 بیان مسئله:
خواستگاری یک رسم عرفی و قانونی است که علاوه بر آگاهی از صفات و خصوصیات طرف مقابل، زمینه ساز وصلت ها و ازدواج های موفق است که آثار حقوقی به دنبال دارد.
ممکن است در جامعه این گونه تصور شود که به هم خوردن خواستگاری، تبعات حقوقی ندارد و همه چیز کان لم یکن تلقی می شود. قانونگذار برای حفظ حقوق و مراقبت از آنها قوانینی را در این زمینه وضع کرده که قابل تأمل و بررسی است. مسئله ای که ما نیز در این تحقیق دنبال می کنیم بحث و بررسی در مورد قوانین و نیز ارائه راه کارها و خلأهای قانونی است.
1 ـ 3 هدف تحقیق:
تصور بر این است که حقوق زوج و زوجه با تحقق عقد، شکل می گیرد در حالی که قانون گذار به مجرد خواستگاری، حقوقی را برای طرفین قرار داده است که عدم رعایت آنها، مستلزم ورود خسارت بر طرف مقابل است و جبران آن ها باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
هدف از این تحقیق، بررسی حقوق هر یک از زوج و زوجه پس از تحقق خواستگاری و در اثر به هم خوردن آن می باشد.
1 ـ 4 اهمیت موضوع تحقیق:
در مسأله خواستگاری و انتخاب همسر از سرنوشت و دخالت مسأله قضا و قدر آن هم بر اساس برداشت عوام زیاد بحث به میان می آید. ولی واقع این است که آگاهی و بینش آدمی برای انتخاب همسر نقشی اساسی در این زمینه دارد. با پیش بینی ها و بررسی ها درباره صفات و خصایص کسی که از او خواستگاری می کنند، یا به خواستگاری او می روند تا حدود زیادی می توان از مشکلات و معضلاتی که ممکن است بعدها در این امر رخ نماید جلوگیری به عمل آورد.
و از طرفی بسیاری از عقود به لحاظ موضوع و ویژگی های آن بر مقدماتی استوار می باشند که در آن طرفین خواسته ها و اغراض خویش را بیان می دارند و برای ایجاد تفاهم و توافق به گفتگو می پردازند.
این مقدمات با توجه به جایگاه اهمیت پیمان، آداب و مذاکرات نهفته در آن مورد عنایت و بررسی قرار می گیرد، حساسیت و اهمیت عقد ازدواج که پیمان زندگی انسانهاست و بنیان و هسته اصلی جوامع را تشکیل می دهد، موجب شده که مقدمات آن به ویژه «خواستگاری» که رسمی کهن و ریشه دار است مورد توجه شارع و قانون گذار قرار گیرد.
1 ـ 5 پرسش های پژوهش
- حکم خواستگاری زن از مرد از دیدگاه فقهای اسلامی چیست ؟
- با توجه به اینکه خواستگاری مقدمه عقد نکاح می باشد آیا شرایط عقود در خواستگاری هم لازم الاجرا می باشد ؟
- حکم نگاه کردن مخطوبه به خاطب از دیدگاه فقهای اسلامی چیست ؟
1-6 فرضیه های پژوهش :
- به نظر می رسد بر اساس استنباط ازآیات و روایات، و قانون مدنی که مرد را خواستگار معرفی نموده ولی با این حال نمی توان از آن حکم تکلیفی و الزام را استنباط نمود، در صورت خواستگاری زن از مرد، بلامانع است.
- به نظر می رسد« خالی بودن زن از موانع نکاح » تنهاشرط قانونگذار برای خواستگاری می باشد و شرایط عمومی عقد در رابطه با شخص خواستگار لازم الاجرا نمی باشد.
- مصلحت چنین اقتضاء می نماید که زن نیز به عنوان شریک زندگی از حق نگاه کردن به خاطب و انتخابی آگاهانه برخوردار باشد.
1 ـ 7 روش کار و تحقیق:
در رابطه با این موضوع که «بررسی فقهی و حقوقی خواستگاری» می باشد. روش تحقیق استفاده از شیوه مطالعه و تحلیل و تبیین مطالب کتابخانه ای، منابع الکترونیکی و تحلیل مطالب بر اساس مأخذ و منابع فقهی و حقوقی معتبر و تفاسیر و بررسی آراء و نظرات و افکار فقها و حقوقدانان و استدلالات و استنباطات شخصی و برخی پایان نامه ها و مقالات در رابطه با موضوع مورد توجه و استفاده قرار گرفته است.
فصل دوم:
«مفاهیم خواستگاری»
2 ـ 1 تعریف خواستگاری
خواستگاری در لغت فارسی: خواستگاری به معنای گفتگو کردن با زن یا دختری برای ازدواج، زن خواستن معنا شده است. خواستگار به معنای خواهان، خواهنده، کسی که دختر یا زنی را برای زناشویی بخواهد و با او صحبت کند.[2]
خواستگاری به معنای «درخواست، خواهش، طلب عروسی و زناشویی» و طلب خواست است[3].
خواستگاری در لغت عرب: خِطب: به معنای مرد زن خواهنده، خواستگار، زن خواستگاری شده است. خَطَبَ (المرأه): از آن زن خواستگاری کرد.[4]
خواستگاری در اصطلاح فقه: در اصطلاح فقه آن را «خِطبه» گویند. یعنی درخواست مرد از زن برای ازدواج، عمل خواستگاری قبل از مراسم عقد و اجرای صیغه نکاح صورت می گیرد. خواستگاری در حقیقت درخواست ازدواج و مقدمه تشکیل خانواده می باشد و این درخواست معمولاً از طرف مرد یا خانوادهی وی به عمل میآید. شهید ثانی در مسالک گفته است که خواستگاری عبارت است از «تقاضای همسری از طرف مرد به زن یا ولی او».[5]
خواستگاری در اصطلاح حقوقی: در قانون مدنی تعریف صریحی از خواستگاری نشده است و تنها یک ماده به خواستگاری اختصاص داده شده است، که مبنی بر فقه اسلامی است و آن ماده 1034 ق م می باشد که بیان می دارد «هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد می توان خواستگاری نمود».
تعریفی که حقوق دانان از خواستگاری نموده اند در معنا و مفهوم تفاوتی با تعریف فقهی و لغوی آن ندارد و آن عبارت «پیشنهاد زناشویی از طرف مرد است نسبت به زنی که بتواند با او ازدواج نماید. هر مردی که بتواند ازدواج نماید می تواند از زنی که مانع قانونی در این امر ندارد خواستگاری کند».[6]
محقق داماد در کتاب بررسی فقهی حقوق خانواده بیان می دارد؛
«خواستگاری عبارت است از پیشنهاد زناشویی از طرف مرد نسبت به زنی که بتواند با او ازدواج نم
[1] . قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است. قانون مدنی ماده 10
[2] . عمید، حسن، «فرهنگ عمید» ج 1، ص 611.
[3] . دهخدا، علی اکبر، «لغت نامه دهخدا» ص 18.
[4] . خلیل جرّ ، فرهنگ لاروس ، عربی به فارسی ،متذجم سید حمید طبیبیان ،ج 1،ص 921.
[5] . الحر، العاملی، محمد بن الحسن، وسایل الشیعه، ج 14 ص 66.
[6] . امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 4، ص 328
مشخصات فروشنده
نام و نام خانوادگی : مجتبی خادم پیر
شماره تماس : 09151803449 - 05137530742
ایمیل :info@payfile.org
سایت :payfile.org
برای خرید و دانلود فایل و گزارش خرابی از لینک های روبرو اقدام کنید...
پرداخت و دانلودگزارش خرابی و شکایت از فایل