کلیات تحقیق
بزرگترین هدف آموزش، پرکردن ذهن نیست، بلکه نظم بخشیدن به آن است؛ یعنی آن را چنان پرورش دهیم که از قابلیت های خودش استفاده کند (Tryon edwards)
1-1- مقدمه:
کتاب های درسی در نظام آموزشی یکی از عناصر مهم و اساسی است. یکی از عناصر کتاب های درسی محتوای کتاب های درسی است که لازم است محتوا با عنوان کتاب متناسب و همسو باشد. محتوا به عنوان عنصر اصلی و هسته مرکزی برنامه های تعلیمی و تربیتی است و همواره مورد توجه فلاسفه، علما، مربیان تعلیم و تربیت و نظریه پردازان آموزش بوده است. این توجه ناشی از این حقیقت است که هر اندازه هم که اهداف تعلیم وتربیت عالی بوده و دقیق و مشخص شده باشند بدون داشتن محتوای خوب و مناسب امکان تحقق این اهداف وجود نخواهد داشت (میرلوحی،1386). محتوا شامل کلیه مواد درسی است که کسب شایستگی نسبی درباره آنها از طرف یادگیرنده، مورد نظر است. در واقع محتوا یعنی آنچه آموخته می شود. (تقی پور ظهیر، 1371، ص67).
در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران کتاب های درسی به طور متمرکز توسط دفتر برنامه ریزی و تالیف و تدوین کتب درسی وابسته به وزارت آموزش و پرورش تهیه و در تمام کشور مورد استفاده قرار می گیرد. از این رو کتاب درسی یک عامل مهم در فرایند آموزش قرار دارد که انتظار می رود یادگیری آن در زندگی امروز و فردای شاگردان موثر باشد.
یکی از کتاب های درسی در برنامه درسی کتاب درسی علوم تجربی است. مطالعات انجام شده در زمینه محتوای این درس حاکی از این است که علی رغم تغییرات متعددی در چند دهه اخیر در محتوای این کتاب، کماکان این درس در رساندن دانش آموزان به اهداف تعیین شده با نارسایی هایی مواجه است(حقیقت پناه 1385،فتحی واجارگاه 1372،احمدی 1368).
از نظریه پردازان و پژوهشگران به نام در این زمینه جروم برونر[1] (برونر، 1960،به نقل از افضلی) است، که معتقد است تهیه و تدوین محتوای کتاب های درسی باید به گونه ای باشد که دانش آموزان را به تفکر و فعالیت وادارد. چرا که او در یکی از اثرهای خود به نام فعالیت اکتشافی یادآور شده است که آموزش و پرورش باید یادگیرنده را به صورت متفکری خود مختار و خود فرمان درآورد . تفسیر هاسارد[2] (2000) از دیدگاه برونر در مورد یادگیری اکتشافی این است که یادگیرندگان بهترین ها را به وسیله اکتشاف یاد می گیرند و یادگیرنده در واقع یک حل کننده مشکل است که با آزمودن فرضیه ها و توسعه ی تعمیم ها، در تعامل با محیط پیرامون خود قرار می گیرد (سورنسن[3]، 2007، صص8-9).
1-2-بیان مساله:
در نظام های آموزشی متمرکز، کتاب های درسی محور مکتوب و مدون تعلیم و تربیت محسوب شده و فعالیت ها و تجارب تربیتی دانش آموزان حول محور آن سازماندهی می شود. از این رو این محور اساسی نیازمند تحلیل و بررسی علمی است. این تحلیل به دست اندر کاران و مولفان کمک می کند تا در هنگام تهیه و تدوین دقیق تر و بهتر تصمیم گیری کنند.
یکی از کتاب های درسی در برنامه درسی دانش آموزان دوره راهنمایی تحصیلی "کتاب علوم تجربی" است. اهدافی که برای آموزش این موضوع در برنامه درسی پیش بینی شده است عبارتند از: اخذ دانش علوم، یادگیری جریان علمی، درک و کاربرد علم و نیز آشنا ساختن دانش آموزان با محیط زیست و طبیعت پیرامون خود در جهت جلب توجه او به خلقت، خالق و روابط ساده اجتماعی و شگفتی های وجود انسان و طبیعت با تکیه بر کنجکاوی او، پرورش روحیه خودآموزشی، تجربه و پژوهش در دانش آموزان (دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی 1387 ).
یکی از الگوهای اساسی در برنامه درسی الگوی شناخت گرایی است. در الگوی شناخت گرایی، یادگیری فرایند فعال ساختن و یا بر هم نهادن چار چوب های مفهومی است. در این الگو یادگیری از طریق اکتشاف صورت می گیرد. از نظریه پردازان به نام در این حوزه جروم برونر است (برونر، 1960،به نقل از افضلی). وی از جمله صاحب نظرانی است که تهیه و تنظیم محتوا و سازماندهی متن را امری مهم در ایجاد یادگیری در فراگیران می داند. به اعتقاد وی فراگیران را نباید در برابر دانسته ها قرار داد، بلکه باید آنان را با مساله روبرو کرد تا خود به کشف روابط میان امور و راه حل آنها اقدام کنند. برونر بر این باور است که وقتی محتوای کتاب های درسی به گونه ای تدوین شود که دانش آموزان صرفا بیاموزند در گذشته چه چیزی درباره آن موضوع دانسته شده است، یادگیری حاصل نخواهد شد. وی در اثر معروف خود با عنوان "فرایند یادگیری" معتقد است که محتوای کتاب های درسی باید به جای مجموعه ای از واقعیتها یا اطلاعات پراکنده، به دانش آموزان ساختار بنیادی دانش، آموزش دهد که موجب درک بیشتر دانش آموزان از موضوع درسی و تشویق آنان به کاوشگری و حل مساله شود و آنان را قادر سازد اندیشه های آموخته شده در یک موقعیت را به موقعیتهای دیگر به کار بندند. همینطور معلمان باید به جای کنترل رفتار فراگیران و ایجاد رفتارهای پیش بینی شده براساس عادت، آنان را به کشف روابط و حل مسائل تشویق نمایند تا بتوانند کاربرد آموخته‌هایشان را در زندگی واقعی بیابند (برونر، 1966).
بر طبق نظر برونر، همه فراگیران دارای حس کنجکاوی می باشند، علاوه بر این یادگیری یک فرایند فعال و اجتماعی است که در آن دانش آموزان نظرات جدید یا مفاهیمی بر اساس دانش فعلی به وجود می آورند. رویکرد برونر، رویکردی سودمند و عملی است که در آن تدریس و یادگیری ساختارها، به جای سلطه حقایق و روش ها، که یک مشکل قدیمی می باشد، می بایست در مرکز توجه قرار گیرد (برونر، گودمن[4]، 2000).
بر این اساس محتوای کتاب های درسی باید به گونه ای تهیه و تدوین شود که مهارت هایی نظیر مفهوم سازی، کنجکاوی، مشاهده، جمع آوری اطلاعات، برقراری ارتباط، فرضیه سازی، آزمون فرضیه ها و نتیجه گیری را در دانش آموزان تشویق کند. در چنین شرایطی است که دانش آموزان راههای اندیشیدن و مفهوم پردازی را خواهند آموخت (سیف، 1378، ص111).
مفهوم پردازی (طبقه بندی) در فرایند یادگیری به یادگیرندگان در به خاطر سپردن، اکتشاف و بازشناسی و یادآوری یاری می رساند. در نظر برونر، مفهوم پردازی گاهی رمزهای کلی[5] یا ساخت شناختی نامیده می شود از طریق اکتشاف توسط خود یادگیرنده حاصل می شود. ساخت شناختی، استخوان بندی اصلی است که فراگیر با استفاده از آن می تواند ارتباط میان اطلاعات و شباهت ها و تفاوت ها را درک کند. بر این اساس محتوای کتاب های درسی باید به گونه‌ای تنظیم شود که شاگردان بتوانند عقاید خود را با آزادی بیان کنند، در مورد مسائل مختلف بیاندیشند و به سازماندهی مفاهیم ذهنی خود بپردازند تا بدین وسیله نیروی تفکر در آنها تقویت شود (برونر، 1990).
در راستای محقق نمودن اهداف فوق الذکر در کتا ب های درسی از جمله کتاب درسی علوم تجربی، در سه دهه بعد از انقلاب دفتر تالیف و تدوین کتب درسی وزارت آموزش و پرورش تغییراتی متعددی در محتوای این کتاب درسی در دورههای مختلف تحصیلی انجام داده است. علی رغم تغییرات محتوایی در این موضوع درسی مطالعات انجام شده از جمله فتحی واجارگاه (1372)، احمدی (1368)،حقیقت پناه (1385)،نشان می دهند که کماکان آموزش علوم در تحقق اهداف خود با کاستی هایی مواجه است. به نظر می رسد در نظام برنامه ریزی درسی ایران بیشترین تاکید بر فراگیری انواع معلومات و انتقال انبوه واقعیت های علمی است که با روش های مکانیکی و حافظه ای به دانش آموزان تحمیل می شود و اکتشاف و حل مساله تنها در حد یک ایدئولوژی صوری و نظری مطرح است. علاوه بر این، به نظر می رسد که ساز و کارهای لحاظ شده برای اشاعه تفکر اکتشافی در برنامه درسی کافی نمی باشد. به همین جهت لازم است سازماندهی محتوای کتاب درسی علوم تجربی به گونه ای صورت گیرد تا تفکر اکتشافی و پرورش آن را دربر داشته باشند. سوالی که اینک مطرح است این است که:
- درمحتوای کتاب علوم تجربی دوره راهنمایی تا چه حد به فرایند تفکر اکتشافی(مساله یابی-جمع آوری اطلاعات-فرضیه سازی –آزمون فرضیه-نتیجه گیری) توجه شده است؟
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:
جامعه برای پیشرفت و توسعه به کودکان با انگیزه، کنجکاو و خلاق نیازمند است. همچنین جامعه به نوجوانان و جوانانی نیاز دارد که چهره دیگر از آینده ترسیم کنند و به بزرگسالانی نیاز دارد که حامی و سازنده باشند. دستاورد چنین موقعیتی ابتکار و سازندگی است (هنساکر[6] ،2005، به نقل از قاسمی، 1388).
بسیاری از صاحب نظران مبرم ترین نیاز آموزش و پرورش را پرورش افرادی که به جای تکرار عمل نسل های پیشین فعالیت های جدیدی را انجام دهند می دانند. به اعتقاد آنان ضرورت دارد که زمینه اکتشاف را از همان دوران کودکی در دبستان برای دانش آموزان فراهم آورد (مستر[7]، 2003 به نقل از قاسمی ، 1388).
یافته ها و دیدگاه ها در این زمینه حاکی از آن است که مناسب ترین دروسی که قابلیت گسترش اکتشاف را در دانش آموزان دارد علوم تجربی است. ماهیت درس علوم تجربی ایجاب می کند که فراگیران با شک گرایی و حساسیت با مسائل برخورد کنند و چنان چه محتوای این کتاب درسی مهارت های علمی را در بر داشته باشد باعث پرورش اکتشاف در دانش آموزان می شود.
درس علوم تجربی می تواند با ایجاد علاقه ارتباطی در فراگیران آنان را به سمت کاوشگری، تحلیل یافته ها، حل مساله و آفریدن سوق دهد. با این وجود نتایج مطالعاتی از قبیل نتایج آزمون های تیمز[8] (2003) نشان دهنده آن است که عملکرد دانش آموزان ایرانی در درس علوم تجربی مناسب نبوده و بیشتر دانش آموزان توانایی پاسخ به سوالات کاربردی، قضاوتی و ترکیبی را نداشته اند ( پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ، 1384، ص35).
علاوه بر این یافته های پژوهشی حقیقت پناه (1385) و امامی فر (1381) حاکی از عدم وصول اهداف درس علوم تجربی است.حقیقت پناه (1384) در تحقیقی به بررسی محتوای کتابهای علوم تجربی در مقطع ابتدایی پرداخت. در این پژوهش وی سعی نمود تا از طریق دیدگاه شناخت گرایی به بررسی محتوای کتابهای علوم تجربی بپردازد. یافته های تحقیق وی نشان می دهد که در بسیاری موارد، نیازهای ذهنی دانش آموزان و توجه به سطح تفکر عینی و ملموس آنها کمتر در مفاهیم کتابهای علوم تجربی در نظر گرفته شده است.
با مرور یافته های پژوهشی حاکی از این است که کتابهای درسی علوم تجربی دوره های مختلف تحصیلی از جمله راهنمایی تحصیلی به تحلیل و بررسی مجدد نیازمند است. از این رو انجام چنین پژوهشی امری لازم و ضرورمی باشد و انجام این پژوهش می تواند کمک شایانی به کارشناسان و تصمیم گیران حوزه تدوین کتاب های درسی ،خصوصا کتب علوم دوره راهنمایی نماید.
1-4-اهداف تحقیق:
هدف کلی:
هدف کلی تحقیق حاضر عبارت است از تحلیل محتوای کتاب های علوم تجربی دوره راهنمایی تحصیلی با توجه به فرایند تفکر اکتشافی برونر و ارائه راهکارهایی جهت افزودن فرایند تفکر اکتشافی در آن .
اهداف فرعی:
1-تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی سال اول راهنمایی بر اساس فرایند تفکر اکتشافی برونر
2-تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی سال دوم راهنمایی بر اساس فرایند تفکر اکتشافی برونر
3-تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی سال سوم راهنمایی بر اساس فرایند تفکر اکتشافی برونر
4-ارائه راهکارهایی جهت افزودن فرایند تفکراکتشافی برونردرمحتوای کتابهای درسی علوم تجربی دوره راهنمایی
1-5-سوالات تحقیق:
1-درمحتوای کتاب علوم تجربی دوره راهنمایی تا چه حد به فرایند تفکر اکتشافی برونر توجه شده است؟
1-1- در محتوای کتاب علوم تجربی سال اول راهنمایی تا چه حد به فرایند تفکر اکتشافی توجه شده است؟
1-2- درمحتوای کتاب علوم تجربی سال دوم راهنمایی تا چه حد به فرایند تفکر اکتشافی برونر توجه شده است؟
1-3- درمحتوای کتاب علوم تجربی سال سوم راهنمایی تا چه حد به فرایند تفکر اکتشافی برونر توجه شده است؟
2-چگونه می توان بر میزان توجه به فرایند تفکر اکتشافی برونر در کتاب درسی علوم تجربی دوره راهنمایی افزود؟
1-6-تعریف واژه های پژوهش :
برنامه درسی: برنامه درسی عبارت است از آنچه آموخته می شود نظیر درسی، انتقال تجربیات و انتقال اطلاعات و مواد. به عبارت دیگر برنامه درسی عبارت است از محتوا و جریان رسمی و غیر رسمی، که از طریق آن فراگیر معلومات و روش فهمیدن را تحت نظارت مدرسه کسب می کند، مهارت ها را فرامی گیرد و نگرش و ارزش گذاری و ارزش ها را تغییر می دهد (ملکی، 1385، ص22).
تحلیل محتوا: تحلیل محتوا یک روش پژوهش برای توصیف عینی، منظم و کمی محتوای ظاهری ارتباطات است. به عبارتی دیگر، تحلیل محتوا یک روش پژوهش منظم برای توصیف عینی و کمی محتوای کتاب ها و متون برنامه درسی و یا مقایسه پیام ها و ساختار محتوا با اهداف برنامه درسی است (یارمحمدیان، 1386، صص 149-150).
فرآیند تفکر اکتشافی: فرآیندی است که یادگیرنده همان مسیری که یک دانشمند در کشف روابط بین متغیرها دنبال می کند، را طی می کند. این مسیر عبارتند از: شناسایی موقعیت های مبهم یا مساله یابی، جمع آوری اطلاعات، فرضیه سازی، آزمون فرضیه و نتیجه گیری (ماسیالس[9]، 1991).
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه
ما در دنیایی از علم و تکنولوژی زندگی می کنیم که هر روز شگفت انگیز تر و پر دامنه تر می شود و هر لحظه کشفیات تازه علمی و ابعاد گسترده تلاشهای بشری ،سبب دگرگون شدن حقایق و مفاهیم علمی می گردد . امروزه حجم یافته های علمی و گنجینه دانش انسانها چنان افزایش یافته است که حتی عمر یک نفر به توسعه یافته های علمی را به یک موضوع خاص هم کفاف نمی دهد.
پر واضح است که در چنین موقعیتی آموزش علوم به روش سنتی ، جواب گوی نیازهای پیشرفته جامعه نخواهد بود . باید قبول کنیم که هر کاری با توجه به زمان و شرایط موجود ، روش و ابزار خاص خود را می طلبد . ما نیز به منظور همگامی و هماهنگی با تحولات جهان در آموزش علوم باید در مدارس خود از شیوه ها و راهبرد ی جدید استفاده کنیم و توجه داشته باشیم که کل تجارب آموزشی و پرورشی دانش آموزان را به آموزش " محتوا" محدود نکنیم . بلکه باید سعی در پرورش مهارت های ذهنی ایجاد توانایی برای انجام دادن کارهای پژوهشی و تحقیقی و عادت به تفکر و تفحص در دانش آموزان مد نظر قرار گیرد.
بنا به نظر اکثر روانشناسان معاصر هدف اصلی آموزش و پرورش توجه به رشد فکری و عقلانی دانش آموزان است . برای این منظور باید شرایطی در مدرسه و کلاس درس ایجاد کنیم که دانش آموزان به بررسی و کاوش در زمینه مسائل ساده ی علمی بپردازند و از این طریق فرایند یادگیری دانش آموزان را به سوی تفکر و استدلال و کاربرد ابتکاری یافته های علمی هدایت کنیم . برونر می گوید : در نخستین هدف هر نوع یادگیری ، علاوه بر لذتی که ایجاد می کند ، کاربرد آن در آینده است . یاد گیری نه تنها باید ما را به هدف برساند ، بلکه باید فراتر رفتن از آن را نیز امکان پذیر سازد (برونر[10] ، 1960، ص45) .
بدون شک ، چنین نگرشی به مسئله همه را ملزم می کند که اطلاعات و دانش خود را درباره یادگیری اکتشفانی که ویژگی بارز آن ، آموزش نحوه اندیشیدن به فراگیران است ، مورد تجدید نظر قرار دهیم و تلاش بر این باشد که علاوه بر آموزش واقعیت ها و حقایق علمی، روش دانش پژوهی را هم به دانش آموز یاد بدهیم.
در فرایند برنامه ریزی درسی، تهیه و تدوین محتوای آموزشی مناسب، به خصوص در نظام آموزشی متمرکز از جایگاه ویژه ای برخوردار است. نخستین گام برای ایجاد امکان برای تحقق هدف، انتخاب محتوای آموزشی مناسب و مطلوب است. چون هدف ها به وسیله محتوا تامین می شوند توجه به انتخاب محتوا همیشه به عنوان یک عنصر مهم برنامه درسی در نظر بوده است. اگرچه در بعضی دوره ها توجه به محتوا از اهمیت کمتری برخوردار بوده است، ولی هیچ زمانی را نمی توان یافت که برنامه های آموزشی محتوایی نداشته باشند.
علوم تجربی یکی از دروس مهم و اساسی دوره راهنمایی تحصیلی است که متاسفانه با افت تحصیلی و نگرش منفی دانش آموزان روبرو شده است، از اینروست که تهیه و تدوین محتوای کتاب های درسی علوم تجربی با توجه به ملاک هایی که موجد یادگیری معنی دار است، یک ضرورت محسوب می شود.
1- Jerome Bruner
2- Hazard
3-Sorensen
1- Goodman
1- Generic Cods
1- Hensaker
2- Master
1- Timss
1- Massiales
1- Jerome Bruner
مشخصات فروشنده
نام و نام خانوادگی : شادمان روستا ناوی
شماره تماس : 09195145166
ایمیل :mohandesbartar@gmail.com
سایت :fileyar.ir
برای خرید و دانلود فایل و گزارش خرابی از لینک های روبرو اقدام کنید...
پرداخت و دانلودگزارش خرابی و شکایت از فایلنقش خانواده در افت تحصیلی دانش آموز
پیشگفتار
زیر بنای علمی هر جامعه ای را آموزش و پرورش آن تشکیل می دهد، بنابراین با افزایش کیفیت آموزشی می‌توان ساختار علمی یک جامعه را مستحکم و توانمند ساخت از اینرو بر عهده کارشناسان خبره آموزش است که روش‌های مختلف را که درافزایش کیفیت آموزشی مؤثرند را مورد بررسی قرار دهند...
قیمت فقط3,500 تومانپرداخت و دانلود
مشخصات فروشنده
نام و نام خانوادگی : جعفر علایی
شماره تماس : 09147457274 - 04532722652
ایمیل :ja.softeng@gmail.com
سایت :sidonline.ir
مشخصات فایل
فرمت : doc
تعداد صفحات : 30
قیمت : 3,500 تومان
حجم فایل : 79 کیلوبایت
برای خرید و دانلود فایل و گزارش خرابی از لینک های روبرو اقدام کنید...
پرداخت و دانلودگزارش خرابی و شکایت از فایل