بررسی جامعه شناسی نفاق از دیدگاه قرآن - پایان نامه بررسی جامعه شناسی نفاق از دیدگاه قرآن در 298 صفحه ورد قابل ویرایش
پایان نامه بررسی جامعه شناسی نفاق از دیدگاه قرآن در 298 صفحه ورد قابل ویرایش
فهرست مطالب:
مقدمه
موضوع پژوهش
بیان مسئله
هدف و ضرورت
فصل دوم : ادبیات پژوهش
بیان مفاهیم
مقدمه
مفهوم سیستم
مفهوم فراگیر سیستم اجتماعی
مفهوم رفتار behavior
مفهوم عمل(action) ، عمل اجتماعی(social acion) و تعامل اجتماعی(ntraction)
گروه اجتماعی social group
هنجار (norm)
توجه مجدد به چهارچوب عمل
تعریف کنش اجتماعی
عناصر کنش اجتماعی
کنش متقابل
نقش اجتماعی
سنخ اجتماعی
نظام اجتماعی
فرایند دو گانه نظام اجتماعی
قشر اجتماعی
نظامهای قشر بندی اجتماعی
مفهوم نفاق
پیشینه تحقیق
اخلاق در قرآن
سیمای نفاق در قرآن
پیامبر و منافقین
دشمنان دوست نما
علائم و نشانه های منافق
منافق و منافقین
اسلام مکتب مبارز و مولد
اخلاق از دیدگاه قرآن و عترت
نفاق یا کفر پنهان
فرهنگ واژه اخلاق در قرآن
سی و دو سخنرانی پیرامون سوره حشر
گذری بر سوره حشر
مصباح الشریعه
رساله قلع الغیبه
نبوغ حافظ شیرازی
فصل سوم : روش تحقیق
روش پژوهش
تحلیل درونی
خصیصه ذهنی
تحلیل بیرونی
نتیجه
فصل چهارم: یافته های پژوهش
مقدمه
بخش اول
بخش دوم
بخش سوم
تعاملات منافقان با پیامبر و مؤمنان ،منافقان و کافران
تعاملات منافقان با پیامبر (و مؤمنان)
تعاملات منافقان با یکدیگر
تعاملات منافقان با کفار
فصل پنجم
تحلیل داده ها
بررسی کنشهای فرهنگی منافقان
تعاملات فرهنگی
پیامبر – منافقان
مومنان – منافقان
کافران – منافقان
کنشهای منافقان در برابر مؤمنان
کنشهای فرهنگی منافقان با منافقان و کافران
بررسی کنشهای اجتماعی منافقان
تعاملات اجتماعی
پیامبر – منافقان
منافقان – پیامبر
منافقان – مومنان
کنشها و تعاملات اجتماعی منافقان در رابطه با پیامبر و مؤمنان
کنشهای اجتماعی منافقان
تعاملات اجتماعی منافقان
تعاملات اجتماعی منافقان
کنشهای سیاسی منافقان در رابطه با نظام سیاسی
کنشهای سیاسی منافقان در رابطه با دشمنان نظام اسلام
تعاملات سیاسی
بررسی کنشهای اقتصادی منافقان
تعاملات اقتصادی
خاتمه
تذکر دادن و دعوت به ایمان
اعراض کردن و حذر کردن
طرد کردن
تهدید به مجازات
مماشات ( تحمل کردن )
فهرست منابع و مآخذ
مقدمه
فرهنگ و نظام اجتماعی –سیاسی اسلام ،در جریان رشد و پویایی خویش همواره در معرض خطراتی بوده و می باشد . باتوجه به تاریخ اسلام و متون دینی می توان دریافت ،گاهی خطراتی که از درون فرهنگ و نظام اسلامی را در معرض آسیب قرار داده است با اهمیت تر از تهدیداتی است که ازبیرون با آن مواجه بوده است . بنابراین در صورت موفقییت نیروهای خطرساز درونی، ضربه های کاری تری وارد می آورند .
توضیح اینکه: با دقت در مشاهدات اجتماعی چنین نتیجه گیری می شود که برخی انسانها بر شخصیت واقعی خویش روکش ایمان کشیده و دینداری را ابزاری جهت دنیا محوری خود قرار داده اند ، و چون از بیشتر راهکارهای اجتماعی نظام اجتماعی –سیاسی جامعه اطلاع دارند و می توانند مشکلاتی جدی در مسیر رشد و پویایی فرهنگ اسلامی ایجاد کنند .در فرهنگ دینی به اینگونه افراد منافق گفته می شود .
نفاق مشکلی است که اسلام از ابتدای ظهور با آن مواجه بوده است و در قرآن و روایات جزء های آن بارها مورد تأکید قرار گرفته است . از اینرو بهترین روش جهت رفتار شناسی و درنتیجه کنترل این قشر از جامعه برسی متون مذهبی و دینی است که در این برسی ارجحیت با قرآن می باشد.بنابراین با توجه به خطرهایی که از ناحیه این گروه جامعه را تهدید می کند، شناخت کنش های منافقان در عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی می تواند به شناخت ساخت نظام کنش منافقان و روابط اجتماعی آنها در عرصه های مختلف و تعیین چگونگی واکنش منافقان نسبت به قضایای مختلف، کمک کند . بنابراین سعی ما در این پژوهش این است که با توجه به آیات قرآن از ویژگی های این گروه و راه های کنترل خطرات آنها آگاه شویم و سپس تحلیلی جامعه شناسانه از نوع رفتار و عملکرد منافقان ارائه دهیم. علاوه بر این استخراج مفاهیم اجتماعی قرآن پیرامون موضوع مورد پژوهش از نکات مثبت پژوهش می باشد .
در پایان برخورد لازم می دانم از دفتر تبلیغات اسلامی که امکان این پژوهش را برای این جانب فراهم آورد ،همکاری خوب و صمیمانه گروه علوم اجتماعی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان ،ناظر محترم جناب حجة السلام والمسلمین دکترغلام رضا صدیق اورعی که علاوه بر نظارت بر پژوهش ،در نظرات ایشان نهایت و همکار کوشا و صبورغیر قابل انکار است، سرکار خانم نرگس اصفهانی، نهایت تقدیر و تشکر را داشته باشم و موفقیت گروهی و فردی این بزرگواران را از خدای منان آرزو مندم
والسلام
موضوع پژوهش:
‹‹ جامعه شناسی نفاق در قرآن ›› موضوع تصویب شده برای این پژوهش است . با مشورتی که در یک نشست کوتاه با جناب اقای دکتر رفیع پور داشتم ، ایشان این عنوان را قابل نقد می دانستند و پیشنهاد ایشان تغییر موضوع بود . پس از چندی که مقداری از پژوهش انجام شد و برای تأیید و اظهار نظر به ناظر محترم تقدیم شد ، با توجه به موضوع تصویب شده، ایشان کار ما را بر شناسایی سنخ اجتماعی منافق و صورت کنش متقابل این سنخ در قرآن ››متمرکز کردند .
بیان مسئله:
انسان موجودی است نفع طلب و اساس همه کنشهای بشری جلب منفعت و دفع ضرر می باشد ولی مصداق نفع و طلب بر اساس باورها و ارزشها متغییر است . شاید به همین دلیل از کنشگران مختلف براساس باورهای متفاوت و ارزشهای گوناگون ، در مسئله گروهی ، کنشهای متفاوتی صادر می شود . عده ای کنشهایشان ابزاری صرف ،بعضی دیگر ارزشی صرف و جمعی نیز ابزاری، ارزشی است .منافقان را می توان دسته ای دانست که کنشهای آنان ابزاری صرف بوده و جهت جلب منفعت بیشتر از هر وسیله ای استفاده می کنند ، یکی از این ابزار تظاهر به پایبندی به فرهنگ عمومی جامعه و ایجاد تضاد میان اقشار و دسته های مختلف اجتماعی و حداکثر استفاده از تضاد موجود است .
کفار نیز از همین ویژگی برخوردار بوده و برای به دست آوردن حداکثر منفعت از هیچ عملی رویگردان نیستند ، یکی از کارهای آنان کاهش همبستگی و ایجاد تضاد، در جامعه اسلامی است . این مهم در صورتی محقق می شود که کفار بتوانند با دسته هایی از جامعه اسلامی که دارای باور و ارزشی مشترکی هستند به وحدت منافع رسیده و جهت دستیابی به این هدف در تعامل مستمر باشند .
از طرفی مؤمنان در تعاملاتشان بر پایبندی به دین تأکید دارند ،تعاملات منافقان و مؤمنان با تأکید بر تظاهر به پایبندی دین صورت می گیرد تعاملات منافقان با کافران با تأکید بر تظاهر به عدم پایبندی به دین تحقق می یابد. کفار نیز در تعاملاتشان بر عدم پایبندی به دین تأکید دارند . از همینرو احتمال دستیابی منافقان به اهدافشان بیشتر از کفار است .
نتیجه تظاهر به پایبندی به دین در جامعه دینی ،زمینه سازی دستیابی افرادی به ثروت ، قدرت و منزلت می باشد که کنشهایشان ابزاری صرف بوده و نگرش آنها به معنویات نگرشی منفی است. دستیابی افراد به ثروت ، قدرت و منزلت از این شیوه کم کم سبب می شود تظاهر به پایبندی به دین ،جایگزین پایبندی به دین شده و در دراز مدت میان مؤمنان شکاف ایجاد کند و جامعه دینی را به نابودی بکشاند .
خلاصه اینکه ، نفاق ورزیدن که حاصل آن منافق است ،عملی اجتماعی است و آثار زیانباری برای گروه مؤمنان و به تبع جامعه ایمانی به دارد . علاوه بر این سرایت چنین کنشی به لایه های مختلف اجتماعی و در بر گرفتن افراد بیشتری از جامعه، که یکی از آثار زیانبار آن به شمار می آید ، تهدیدی جدی محسوب می شود .
از آنجا که مفهوم واژه نفاق وقتی محقق می شود ، که مفاهیمی همچون ایمان و کفر مصداق خارجی داشته باشد ،کار جامعه شناسان و دین شناسان خطیر تر بوده و ضرورت همکاری این دو دسته از اندیشمندان نمود عینی بیشتری پیدا می کند، لذا با توجه به سنت و فرهنگ جامعه ما ،که برای تبیین مفاهیم دینی و دستیابی به تدابیر قابل اجرا به کتاب خدا و سنت پیامبر او مراجعه می شود ، ما نیز در تبیین مفهوم نفاق و منافق و چگونگی کنش آنان با مؤمنان و کافران و بیان این موارد و تحلیل آن به زبان جامعه شناسی ، کتاب خدا، یگانه مرجع غیر قابل خدشه در نزد همه مسلمین را در پیش روی خود قرار داده و به بازیابی مجدد آن با بهره گیری از روشهای جامعه شناسی، می پردازیم .
هدف و ضرورت
هدف از انجام این تحقیق و ضرورت پرداختن به آن شامل موارد ذیل می گردد:
1-شناخت ساخت نظام کنش اجتماعی منافقان در عرصه های اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی و به تبع آن خنثی کردن خطرهای منافقان در عرصه های مختلف با توجه به آیات قرآن .
2-بهره گیری از مسائل اجتماعی مطرح در قرآن در علم جامعه شناسی .
3-استفاده از گنجینه غنی قرآن در خصوص مسائل اجتماعی مبتلا به جامعه .
4-تعریف منافق و تعیین کنش او در عرصه های اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی در طول دوران نزول وحی .
5-تعیین استراتژی و خط مشی منافقان در شرایط مختلف زندگی .
6-تعیین نشانه ها و علامات مشخصه منافقان و به عبارت دیگر ریخت شناسی منافقان در شرایط مختلف با توجه به آیات قرآنی .
7-تعیین استراتژی و خط مشی منافقان در برخورد با نظام اسلامی در شرایط مختلف .
8-تعیین خط مشی منافقان ( نوع رابطه متقابل منافقان با دشمنان نظام اسلامی ) در شرایط گوناگون .
9-خط مشی منافقان در هنگام بروز بحرانهای اجتماعی ،فرهنگی ، اقتصادی و جنگ های رو در رو .
10-روابط متقابل و درون گروهی منافقان با همدیگر .
فصل دوم : ادبیات پژوهش
الف: بیان مفاهیم
مقدمه:
قابل ذکر است که در این بخش ما به دنبال آموزش و یا نقد و برسی مفاهیم اجتماعی نمی باشیم بلکه ذکر آن مقدمه ای است برای وارد شدن به اصل پژوهش ، دیگر اینکه ، در این پژوهش منافقان به عنوان یک سنخ اجتماعی در برابر مؤمنان و کافران در نظر گرفته شده اند ، لذا به برسی صورت کنش متقابل منافقان با خود و دو سنخ دیگر- مؤمنان مؤمنان و کافران- خواهیم پرداخت ، از این رو توضیح اجمالی مفاهیم به کار رفته در پژوهش ، بیانگر نحوة نگرش پژوهشگر به موضوع پژوهش می باشد .
1-مفهوم سیستم
مفهوم سیستم (system)-که در فارسی به دستگاه و نظام ترجمه شده است بطور عام عبارت است از ‹‹مجموعه ای از عناصر مرتبط و هماهنگ که دارای کار و اثر جمعی باشند.››
2-مفهوم فراگیر سیستم اجتماعی
کسانی که از نگاه سیستمی به وواقعیت ها نگاه می کنند ،واقعییت های اجتماعی را ‹‹ سیستم ›› دانسته اند . یعنی آنها را مجموعه ای در ارتباط با یکدیگر (متحد المقصد) و دارای کار و اثری که مرتب بر مجموعه عناصر است ، یافته اند، بنابر این اجتماعات کوچک و بزرگ انسانی را ‹‹نظام اجتماعی›› (social system) نامیده اند
البته در چهارچوب علم جامعه شناسی اصطلاح ‹‹نظام اجتماعی››( social system) مفهوم خاص دارد که بعداً آن را مطرح خواهیم کرد .
در مجموعه واقعیت اجتماعی ،امور گوناگونی وجود دارد که در یک مطالعه دقیق ،باید هرکدام از آنها را شناخت ،در عین اینکه باید ارتباط هر‹‹امر اجتماعی›› ( social fact) با سایر واقعییتهای اجتماعی را معلوم کرد . برای انجام چنیین کاری باید از کوچکترین و محسوس ترین واقعیت اجتماعی آغاز کنیم و آن را بشناسیم و ارتباط آنرا با سایر واقعییتها نیز شناسایی کنیم …بنابر این با طرح کلیدی در جامعه شناسی و و توضیح آن سعی خواهیم کرد ‹‹واقعیتهای اجتماعی›› ( social fact) را معرفی کنیم
3-مفهوم رفتار behavior
علائم و نشانه های منافق :
1- دارای قیافه های حق بجانبند ( ظاهر اسلامی و زیبا دارند ).
2- پشت هم انداز و خوش گفتارند ( برای اینکه دروغشان آشکار نشود پر شور و حرارت سخن می گویند ).
3- مانند چوبهایی به دیوار تکیه داده شده اند . ( برای دین بی فایده هستند و سخنان پیامبر در آنها تأثیری نداشته و انعطاف پذیری در برابر حوادث ندارند ).
4- از هر حادثه ای می ترسند ( از هر حرکت مسلمانان می ترسند ).
5- دشمنان منحصر به فردند .
نویسنده معتقد است منافقان دارای جهل مرکبند و نمی دانند که نمی دانند که هرگز برای استغفار و شفاعت طلبی اقدام نمی کنند .
در توطئه خطرناک منافقان اینگونه بیان داشته که منافقان تصور کردند که زمین و آب افتخار آمیز است و خواستند با حصر اقتصادی قدرت مهاجران و پیامبر را تضعیف نمایند . بدینگونه مشاهده می کنیم که منافقان از امکاناتی که در دست دارند برای تضعیف روحیه مسلمانان استفاده می کنند .
در ادامه به دیدگاه اسلام از دنیا اشاره نموده که دنیا نباید هدف یک مسلمان قرار بگیرد بلکه دنیا باید وسیله ای برای هدف آخرت قرار گیرد .
5- منافق و منافقین :
نویسنده در مقدمه به علل شکست حکومت علی (ع) اشاره داشته که علاوه بر رژیم فاسد اموی ، دوستان ناآگاه ( پیروان عوام ، خوارج ) و دشمنان آگاه – منافقین – دوچهره گان – چند چهره… می باشد.
در قسمت اول کتاب ، تعریف نفاق و منافق و ریشه های آن آمده است که به اختصار می توان گفت نفاق به معنی « باطن خود را پنهان کردن ، دوروئی » و منافق « کسی است که به ظاهر اظهار اسلام کند و در باطن کافر و بی عقیده باشد و این از کلمه « نفق» می باشد .و « نفق» سوراخ ها و لانه های موشی در خلال زمین است که راههای مختلف دارد .»
نفاق یعنی دخول در دین از دری و خروج از آن از دری دیگر .
کلمه منافقون 27 بار و کلمه نویسنده آورده است : 5 بار در قرآن مجید آمده است یعنی : از هر دو جنس در گروه منافقان دیده می شود طبرسی در وجه تسمیه این موضوع در جایی می گوید : منافق به سوی مؤمن با ایمان خارج می شود و بسوی کافر با کفر و یا منافق از ایمان بطرف کفر خارج شده است . در ادامه به تجزیه علل و ریشه های نفاق پرداخته می نویسد : نفاق چهار ستون دارد : هواپرستی ، سستی ، کینه و طمع . هواپرستی چهار پرده دارد :بغی و عدوان و شهوت و عصیان . پرده های سستی : هیبت ، گول و تعلل در کار و آرزو . پرده های کینه ورزی : تکبر و فخر و حمیت و عصبیت .پرده های طمع : شادی و خوش گذرانی و لج بازی و تکبر
در ادامه به نقل از پیامبر سه نشانه از منافق را ذکر نموده اند : سخن بدروغ گوید ، از وعده تخلف کند و در امانت خیانت نماید .
پیامبر چهار نشان برای منافق ذکر کرده اند : 1- نهادش هرزه است . 2- زبان و دلش دوتاست . 3- گفتارش جز کردارش می باشد . 4- نهان اش جز عیان اوست .
در بخش منافق و منافقان نویسنده اشاره به جنسیت منافقین داشته و با ارائه مثالهایی از قرآن به حضور هر دو جنس در گروه منافقان اشاره کرده است .
در بخش نگاهی به قرآن آیاتی از قرآن استناد نموده و به مشخصات منافقان از زبان قرآن پرداخته است .
در بخش شأن نزول آیات سیزده گانه درباره منافقین با استفاده از تفسیر نمونه و مجمع البیان و پرتوی از قرآن سعی در توضیح آیات داشته است . در ادامه در بخش نفاق نویسنده به همین سبک عمل نموده و نمونه هایی از آیات مربوط با منافقان را با مراجعه به تفاسیر ذکر شده بررسی نموده اند.
سپس در بخش چهره منافقان در زمان پیامبر به توضیح این مطلب پرداخته که تا زمان حیات پیامبر بالاخص پس از خراب کردن مسجد ضرار منافقین همواره در خفا کار می کردند . بعد از رحلت پیامبر کوشش و امکان نفوذ برای منافقین پیدا شد (شورای انتخاب جانشین ) از زمان (عمر خلیفه دوم ) بدعتهای پنهان از دید مردم در دین آغاز شد ولی در زمان عثمان بدعتها به صورت آشکار ادامه یافت .
در بخش دیگر به بیان ویژگی مؤمنان و منافقان از کلام پیامبر (ص) پرداخته است.
علامت مؤمن : نماز ، روزه ، انفاق ، زکات بر فقرا
نشانه های منافق : دروغ گفتن در گفتار – خلاف کردن در وعده ها – خیانت کردن در امانتها
در بخش آزار منافقان به ماجرای تاجگذاری عبدالله بن ابی و ناکامی او از حکومت و دشمنی این فرد با پیامبر (با بیان مثالی چون غزوه احد و جدا شدن تعدادی از سپاه اسلام و همراهی با عبدالله بن ابی )و مدارای پیامبر با این دشمن دوست نما اشاره نموده است .
در بخش دسته های مخالف ، منافقین را به دو دسته تقسیم نموده :
1- منافقینی که به خاطر تبعیت از اکثریت و حفظ منافع خود مسلمان شدند .
2- یهودیانی که جهت نفوذ در بین مسلمانان برای هویدا کردن اسرار مسلمانان نزد سران قوم خود به جمع مسلمانان پیوسته بودند .
در بخش نگاهی به نهج البلاغه نویسنده ، چندین خطبه و کلام را به عنوان توصیه امام علی (ع) به دوری از دورویی و پرهیز از تعامل با دورویان نقل کرده است .
در بخش سیمای مردم بصره از دیدگاه امام علی (ع) به دورو بودن و گسسته بودن پیمانهایشان و گناهکار بودن آنها اشاره کرده است سپس او به پیکار با نفاق پرداخته و یک عامل پیروزی نفاق با استفاده از جهل و حماقت افراد دانسته است . توصیه به تیزبینی و عدم ظاهر بینی از مهمترین نکاتی است که در این بخش به آن اشاره شده است .
در بخش دیگر به صفات منافقین پرداخته که عبارتند از :
1-فرصت طلبی 2-دروغ گویی3-خودپرستی4-وفا نکردن به عهد و پیمان 5-مروج فساد 6-جلو گیری کردن از کارهای نیک و پسندیده 7- در پیشرفت آیین حق کارشکنی کردن 8-در اختیار گرفتن ثروت و در تنگنا قرار دادن مسلمین از نظر مالی 9- ترس و وحشت از اینکه مبادا ظاهرشان روشن گردد 10- سوگند به دروغ یاد کردن 11-با بی میلی خدا را عبادت می کنند یا نماز می خوانند 12-تهمت تنها سلاح منافق است
منافقان به رفتارهای زیر خصوصیت پیدا می کنند :
1-اتکا به قدرت خارجی ؟2 -فرصت طلبی. 3 -تجزیه به قصد حفظ موقعیت خود یا ایجاد موقعییت برای خود.4 -استفاده از عقیده در پرورش روحیه خود پرستی و قدرت خودکامه پرستی .
رفتار منافقان در لباس پیمان شکنان :
1-پشت پا زدن به عقیده به قصد وصول قدرت .2 -تحریف در عقیده .3 -مسخ عقیده برای تبدیل آن به ابزار قدرت . 4 -استفاده از پوشش عقیده برای فریب عقیده مندان . 5 -موضع و جبهه عوض کردن بخاطر حفظ یا تحصیل موقعیت . 6 -اتخاذ مذهب شک و زندگی کردن در شک یعنی در موقعیت و وضعیت چند پهلو و مبهم برای انطباق خود با وضعییتهای در تغییر .
منافقان درلباس مبلغان به رفتار های زیر تمایز می یابند
1 -تذبذب درعقیده .2-برگز یدن دشمن بر دوست برای به عزت رسیدن .3 -با هر کس به رنگ او درآمدن. 4 -خد عه به کار بردن .5 -مبلغ فساد شدن .6 -به فساد گرفتارکردن دیگران . 7 -وابسته کردن مردم به فاسدین ومفسدین .
در بخش منافقین نویسنده به چند ویژگی منافقان پرداخته:
1-دروغگویند2-تبلیغ یأس و سستس می کنند 3-همشه به دنباس اکثریت حرکت می کنند 4-تغییر وضعیت می دهند (بین عقیده و کفر بعقیده ، در رفت و آمدند)5-با هرکس به رنگ او عمل می کنند 6-تفرقه افکنی بین افراد یک عقیده و استفاده از افراد ضعیف آنها به نفع خود .7-دو پهلو رفتار می کنند(در هنگام شکست همه را سرزنش می کنند و در هنگام پیروزی خود را همراه آنها می دانند)و در ادامه به پیمان شکنی منافقان اشاره کرده است .
در بخش منافقین امام صادق (ع) می فرماید در منافق سیمای خوب و فهم سنت اسلام جمع نشوند.
در بخش نفاق به برسی ویژگیهای روانشناختی منافقان در پرتو آیات پرداخته است :
1-بی شخصیتی و عدم استقلال و طفیلی زیستن در کنار قدرتهای فرعونی . 2 -استقلال و شخصیت کاذب (در برابر ملت قدرت نمائی می کنند و در برابر قدرتمندان بالا دست خود چاپلوسند) .3 -با حقایق و واقعیت بازی می کنند .4 -نسبت به انجام وظایف کسل ترند .5 -ریاکار و متظاهرند .6 -مبتلا به تضاد شخصیتند(در شک و تردیدند) .7 -بدخواه اجتماع و مروج فساد و زشتی و بازدارنده از خیرو صلاح اند . 8 –خسیسند .9 -بازی کنندگان با تعهدات خود (پیمان شکنند) .10 -میان تهی (مانند چوبند)ترسویند(از مردم می ترسند) . 12 -دشمنان داخلی برای هر نهضت مقدس و هر جنبش اصلاحی اند (داخل صف نیروهای مبارزند اما با آنهانیستند) .
در بحث نگاهی به قرآن به مروج فساد بودن منافقان و یکسانی مردمان وزنان منافق و خسیسی و عدم انفاق اشاره نموده است و آورده که خدا آنها را فراموش کرده و آنها خدا را فراموش کرده اند و آنان تبهکارند .
در قسمت نقش منافق اشاره دارد به خطرناک ترین دشمن اسلام که همان دسته ای از منافقان بودند که ماسک دوستی بر چهره داشتند (عبدا..ابی..)سپس به ماجرای مسجد ضرار و رابطه بین پیامبر و منافقین پرداخته و نفاق و بعد مدارای پیامبربا منافقان حتی تا زمانی که فقط این نفاق دردلشان بوده و هیچ عکس العملی نداشته اند از آن جهت که کلمه شهادتین را رانده جان و مالشان در امان بود ، و سپس به حربه تفرقه اندازی منافقان اشاره نموده است .در نهایت به چند درسی از سوره های توبه و منافقین پرداخته و سپس مطالبی چند راجع به گروهکها و منافقان دین انقلاب آورده است .
6-اسلام مکتب مبارز و مولد
در بخش مسئله منافق و منافقین به ویژگی رفتار دو پهلوی منافقین اشاره داشته که در زمان شکست مسلمانان را سرزنش می کنند و در زمان پیروزی خود را همراه آنان می دانند و در زمینه برخورد با اینگونه افراد روش صبر و مدارا ، را پیشنهاد کرده (به استناد متون قرآن )و فلسفه دین مدارا و صبر تنبیه و توبه منافقان و دفع فساد از خود و همساز شدن با جامعه می شود .
1- مکی ها که مهاجرین نامیده می شدند.
2- اهالی مدینه یا مدنی ها که اینها خود به دو گروه قابل تقسیم هستند .
1-2 : انصار – افرادی از اهل مدینه که اسلام را پذیرفته و مهاجرین را برادر خود می دانستند .
2-2 : یهودیها و نصرانیهای ساکن در مدینه و بعضی از اهالی اوس و خزرج که به ظاهر اسلام آورده بودند ولی مسلمان مکی را قریبه می دانستند .
در بافت جمعیتی جدید مدینه موارد زیر قابل بررسی است :
1- مهاجرین از خانه و کاشانه خود دست کشیده و به انصار پناهنده شدند .
2- مهاجرین از امکانات اجتماعی و اقتصادی انصار برای زندگی در محیط جدید استفاده می کردند .
3- برخی از اهالی مدینه – انصار – از هزینه های وارد بر خود احساس زیان نمی کردند
1-3 - برخی از اهالی مدینه – منافقین – از هزینه های وارده احساس زیان می کردند .
2-3 -مهاجرین در برابر هزینه های وارده فقط از منزلت برخوردار شدند و بخشی از ثروت و قدرت خویش را از دست دادند .
3-3 - از ظواهر امر چنین برمی آمد که در شاکله قدرت آینده – بعد از پیامبر – نیز بی بهره اند .
4-3 - جمعی از اهالی مدینه که قدرت ، ثروت و منزلت خویش را در معرض خطر می دیدند ، برای جلوگیری از ضرر بیشتر به مقابله با پیامبر و مسلمین پرداختند .
بنابراین اهالی مدینه که صاحبان اصلی آن سرزمین محسوب می شدند را به دو گروه کلی می توان تقسیم کرد :
الف : همنوایان با فرهنگ جدید و به تبع آن نظام سیاسی جدید 0
ب : مخالفان با فرهنگ جدید و به تبع آن نظام سیاسی جدید .
گروه دوم نیز خود به دو گروه تقسیم می شدند :
1-ب : افرادی که علنی به مخالفت برخواسته بودند .
2-ب: افرادی که تظاهر به همنوایی می کردند ولی در واقع مخالف نظام سیاسی جدید بودند .
طبق تعریف زیمل دسته و یا گروه اخیر را می توان در « سوم شخص ذی نفع » دانست که به دنبال تفرقه بیانداز و حکومت کن بوده اند . لذا به منظور تفوق بر اعضای دیگر و یا منظورهای دیگر درگیریهایی را میان اعضای گروه اول و همچنین گروه اول با دوم به عمد ایجاد می کردند .
منافقان برای رسیدن به اهداف خود از شیوه های پنهان کاری استفاده می کردند ، توضیح اینکه : « از یک وسیله استراتژیکی در کلیه رژیم های سیاسی حتی رژیمهای وحدت گرا و استبدادی استفاده می شود و آن ، پنهان کاری است . پنهان کاری عبارت است از مخفی کردن هدفها و انگیزه های اقدام سیاسی در پشت نقاب هدف مانندها و انگیزه مانندهایی که بیشتر مردم پسندند ، و لذا از پشتیبانی گسترده افکار عمومی بهره مند می باشند . پنهان کاری نه تنها در دموکراسی طبیعتاً وجود دارد و نقش عمده ای هم ایفا می کند ، بلکه در نظامهای قدرت سالار نیز که نمی تواند کاملاً از اتکا به افکار عمومی چشم پوشی کنند یافت می شود . این استراتژی بوسیله افراد ، احزاب ، گروههای ذی نفوذ در مبارزه برای به چنگ آوردن یا زیر نفوذ قرار دادن قدرت به کار گرفته می شود »
استفاده از این روش اختصاصی به جوامع توسعه یافته و یا غیر توسعه یافته ندارد . بلکه « در جوامع بدوی هسته کوچک توسعه یافته به آن اندازه نیست که پنهانکاری ناسودمند باشد . در جوامع بسیار پیشرفته نیز ، زودباوری بشر آنقدر زیاد است که پنهانکاری می تواند محلی از اعراب داشته باشد . »
با اندکی دقت در کنشهای منافقین بخصوص کنشهای سیاسی آنان ، می توان به صورتهای پنهانکاری آنان پی برد .
« معمولترین تکنیک پنهانکاری عبارت است از پوشاندن چهره هدفی که کمتر اقرار پذیر است زیر نقاب هدفی که از دیدگاه نظامهای ارزشی جامعه معین ، بیشتر قابل ارائه می باشد …
این فن پنهانکاری ، بر مبنای روی آوردن به ارزشها است . اهمیت مفاهیم خوب و بد درست و نادرست و در یک کلمه نظامهای ارزشی در سیاست ، یکی از مرز بندی شده ترین وجوه زندگی اجتماعی است …
ارزشها از راههای گوناگونی برای پنهان کاری به کار گرفته می شوند در آغاز هر طبقه یا هر حزب می کوشد تا آنچه مختص خود او است مخفی کند و با پنهان کردن هدفهای خویش در زیر پوشش ارزشهای مشترک تمامی جامعه کل ، خود را با نظام ارزش ملی مشابهت می بخشد000 »
به همین سبب است که منافقان ظاهراً به کنشهای دینی و بخصوص عبادی عمل می کردند . به پیامبر می گویند که ایشان را به پیامبری پذیرفته و در هنگام بروز سختی ها به ایشان پناه می برند . هنگامی که احکام صادره از ناحیه پیامبر برای آنان سود داشته باشد به آن گردن می نهند – به نظام قضایی اسلام به ظاهر گردن می نهند …-
به هنگام جنگ تا بتوانند سرپیچی می کنند ولی اگرفشار هنجاری زیاد باشد چاره ای جز حضور در جنگ و مبارزه با دشمن خارجی ندارند ولی با همه اینها یا در جنگ به جاسوسی پرداخته و یا به گونه ای حضور می یابند که موجب تضعیف روحیه رزمندگان می شوند و در آنان اضطراب ایجاد می کنند .
برای ایجاد شکاف میان مؤمنان و به هم زدن نظم و به تبع آن نظام اجتماعی ، با بخل ورزی خود سعی در پراکنده کردن افراد از اطراف پیامبر داشتند و هر خیری را از مؤمنان دریغ می کردند .
در خاتمه می توان گفت : منافق کسی است که کنشها و تعاملات سیاسی او نسبت به پیامبر و مؤمنان و کافران و منافقان دیگر عبارتند از :
1. در هنگام سختیها به پیامبر پناه می آوردند (س33-19 )
2. در هنگام آرامش از حرص غنائم با زبان تیز خود پیامبر را می رنجانند ( س33-19 )
3. اظهار همراهی با رهبران خویش و ادعای استهزای مؤمنان ( تظاهر به همبستگی و پیوند عاطفی با رهبران خویش و تضاد با مؤمنان ) ( س2-74 )
4. اعلام عدم پیروی از پیامبر در هنگام شب ( اظهار هنجارهای خود در فضایی که فشارهای هنجاری مؤمنان وجود ندارد ) ( س4-81 )
5. برقراری ارتباط با یهود و نصاری به بهانه ترس از آسیب دیدن از جانب آنها (س5-52 )
6. اظهار یاری و کمک به کافران در پناه ایمان ظاهریشان ( س4-141 )
7. ادعای یاری و همراهی با کافران ( س59-11 )
8. از جنگ پرهیز می کنند و عذر می آورند ( س48-11 )
9. بهانه جویی و سستی در جهاد (س3-168 ) ( 9-38 ) ( 9-41 ) ( 9-81 ) ( 9-86 )
10. رخصت خواستن و پرهیز از جهاد ( س9-45 ) ( س9-48 ) ( 9-44 ) ( 9-45 )
11. تخلف و نافرمانی و پرهیز از جهاد ( س9-81 ) ( 9-86 ) ( 9-83 )
12. با غرور و خود نمایی برای جهاد بیرون شدند و دیگران را از راه خدا باز داشتند ( 8-47 ) ( 33-18 )
13. همراهی با مؤمنان در جنگ و ایجاد اضطراب در مؤمنان ( س9-47 )
14. حضور در جنگ و جاسوسی کردن برای دشمنان اسلام ( 9-47 )
15. گرد آوری منافقان در مکانی که نماد دینی دارد ( 9-107 )
16. همراهی با پیامبر در صورت منفعت داشتن ( اطاعت مشروط به شرط آینده جنگ ) ( 9-42 )
17. گردن نهادن به حکم پیامبر در صورتی که به سود آنها باشد ( 24-48)
18. عدم پذیرش حکم پیامبر در صورتی که حکم به سود آنها نباشد ( 24-48 )
19. ادعای اصلاحگری دارند ( 2-11 )
20. بخل می ورزند تا مؤمنان را از اطراف پیامبر پراکنده سازند ( 63-7 )
21. هر خیری را از مؤمنان دریغ می کنند ( 33-19 )
22. پیامبر را می آزارند ( 9-61 )
مشخصات فروشنده
نام و نام خانوادگی : مجتبی خادم پیر
شماره تماس : 09151803449 - 05137530742
ایمیل :info@payfile.org
سایت :payfile.org