پیشینه و مبانی نظری تحقیق دیه
پیشینه تحقیق :
نرگس پستویی در سال 1389 پایان نامه خود را با عنوان بررسی سیر تحولات تاریخی حقوق جزای زن (باب قصاص و دیه) در فقه و حقوق موضوعه انجام داد ، هدف از این پژوهش، بیان نظر و آراء فقهای امامیه و چندی از فقهای اهل سنت در ادوار فقه راجع به قصاص و دیه زن است. 2. روش پژوهش: ترجمه کتب و تحقیق از منابع موثق بوده است. 3. ابزار اندازه گیری: استفاده از کتب فقهی شیعه و سنی و کتب حقوقی می باشد. 4. کلید واژه ها: حقوق جزای اسلامی، ادوار فقه، قصاص، دیه، زن، قصاص اعضاء زن، دیه اعضاء زن. 5. طرح پژوهش: طرح کلی پژوهش متشکل از سه فصل می باشد. سیر تحولات تاریخی قصاص و دیه زن در فقه امامیه و اهل سنت، قصاص اعضاء و دیه اعضا زن در فقه امامیه و اهل سنت، قصاص زن باردار، قصاص مادر، اشتراک زن در قتل و نظرات فقها در این رابطه، و همچنین نظریه برابری قصاص و دیه زن همراه با دلایل، و همچنین قصاص و دیه زن در حقوق موضوعه را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
خیرالله طاهرخانی در سال 1378 پایان نامه خود را با عنوان مطالعه تطبیقی ضرر و زیان مازاد بر دیه شرعی در فقه و حقوق موضوعه انجام داد ،بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، اسلامی کردن قوانین و مقررات کشور به صورت ریشه‌ای بنیادین آغاز شد. از جمله قوانینی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر اساس فقه شیعه به مرحله تصویب و اجرا رسید، قانون دیات بود. این قانون در سال 1361 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و برای مدت پنج سال از تاریخ تصویب به صورت آزمایشی قابل اجرا شد. در سال 1370، این قانون مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفت ، و تحت عنوان کتاب چهارم قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370) به تصویب رسید و برای مدت پنج سال از تاریخ تصویب قابل اجرا شد. سؤال مهمی که از بدو اجرای این قانون مطرح بوده است ، این است که ماهیت دیه چیست ؟ در مورد ماهیت دیه چهار نظریه وجود دارد: -1 دیه مجازات است . -2 دیه مسئولیت مدنی است . -3 دیه ترکیبی است از مجازات و مسئولیت مدنی است . -4 دیه دارای ماهیت مستقل است . پی بردن به این مطلب که آیا ضررو زیان مازاد بر دیه، شرعا و قانونا قابل وصول می‌باشد یا خیر؟ ما ناگزیرم، ابتدا ماهیت دیه را در شرع و حقوق موضوعه بشناسم. اگر ما شناخت درستی از ماهیت دیه نداشته باشیم، مطمئنا نمی‌توانیم به درستی در مورد زیان مازاد بر آن اظهارنظر کنیم. پس شناخت ماهیت دیه در این رساله از اهمیت زیادی برخوردار است .
حامد قدمی در 1390 پایان نامه خود را با عنوان تغلیظ دیه در حقوق کیفری ایران انجام داد ، که بررسی می کند جنگ، نزاع، قتل، از پدیده هایی هستند که بشر همواره شاهد آن بوده است و برای بازداشتن افراد از تعدی به حقوق یک دیگر تا به امروز تدابیر مختلفی پیش بینی کرده است. یکی از این راهکارها پرداخت دیه از سوی جانی به اولیای دم مقتول می باشد اما در شریعت اسلام کسی که در ماه های حرام و یا در حرم مکه موجب قتل دیگران گردد علاوه بر دیه کامل می بایست ثلث دیه را نیز بدان بیافزاید. حال در این مورد این سوال به ذهن می¬رسد که آیا ماهیت این ثلث دیه در مقام اعمال مجازات هاتکین حرمت این ایام است یا خیر؟آیا اگر فردی مرتکب قتل غیر عمدی گردد نیز باید ثلث دیه را بپردازد؟ حال چنانچه عاقله مسئول پرداخت دیه باشد آیا او هم باید دیه بیشتری بپردازد؟
احمد اکرمی ابرقوییدر سال 1378 پایان نامه خود را با عنوان مطالعه تطبیقی مسئوولین پرداخت دیه درحقوق موضوعه، فقه امامیه و فقه عامه انجام داد ، که این پایان نامه در چهار فصل تدوین و ارائه گردیده است : فصل اول را به مباحث کلی نظیر تعریف ، تاریخچه، ماهیت حقوقی و موارد پرداخت دیه اختصاص داده‌ایم. در فصل دوم، از جانی به عنوان یکی از مسئولین پرداخت دیه سخن گفته و مباحثی چون قاعده اولیه در مسئولیت و موارد مسئولیت جانی در پرداخت دیه را مطرح نموده‌ایم. فصل سوم، اختصاص به دومین مسئول پرداخت دیه، یعنی عاقله، داشته و در آن، مسائلی همچون تعریف ، تاریخچه، شرایط عاقله، ماهیت حقوقی مسئولیت عاقله، موارد مسئولیت عاقله، شرایط مسئولیت عاقله، توجیه حقوقی و شبهات ضمان عاقله و پیشنهاد جهت جایگزینی عاقله، مورد بررسی قرارگرفته است و بالاخره، در فصل چهارم، بحث در مورد بیت‌المال و دیگر مسئولین پرداخت دیه را پی گرفته و ضمن بیان مفهوم بیت‌المال و ذکر تاریخچه‌ای کوتاه، و تشریح تفاوت یا عدم تفاوت بین دو اصطلاح بیت‌المال مسلمین و بیت‌المال امام، به بیان و شرح وتفسیر موارد مسئولیت او پرداخته و در آخر نیز اقدام به معرفی و تبیین مسئولیت کسان دیگری که در فقه، و بعضا"قانون ما، از آنها به عنوان مسئولین پرداخت دیه نام برده شده است ، نموده‌ایم.
کبری صادقی در سال 1390 پایان نامه خود را با عنوان تفاوت دیه مسلمان واهل کتاب انجام داد که در آن بررسی می کند ، قتل پدیده ای است که بشر همواره با آن مواجه بوده است وانسان برای بازداشتن افراد از تعدی به حق حیات دیگری تا کنون تدابیر مختلف ومتعددی را در پیش گرفته وآنها را تجربه کرده است .شریعت مقدس اسلام نیز راهکارهای ویژه ای را برای مقابله با این پدیده ناخوشایند وباز داشتن انسانها از ورود بدان تشریع نموده است به طوری که اگر قتل به صورت عمدی تحقق یابد شریعت اسلام حکم قصاص را برای جانی درنظرگرفتهواگر صورت غیر عمدی واقع شود برای آن دیه را تشریع نموده وجانی را ملزم به پرداخت آن می کند. در این پایان نامه که به بررسی تفاوت دیه مسلمان واهل کتاب پرداخته شده است ابتدا تعاریفی از خود دیه شده وادله نقلی و عقلی بیان شده سپس مقادیر دیه از دیدگاههای اهل تشیع وتسنن ومطالب فقهی هر دو مذهب مطرح شده است .
فرهاد بهرامی در سال 1376 پایان نامه خود را با عنوان بررسی خسارات زاید بر دیه انجام داد ، در فصل اول پیرامون ماهیت خسارت و روش‌های جبران آن مشتمل بر 3 مبحث تحت عناوین -1 اقسام ضرر -2 زیان قابل جبران -3 مسؤولیت مدنی سخن خواهد رفت سپس در فصل دوم به بررسی ماهیت دیه خواهم پرداخت که در خلال آن، از 3 مبحث تحت عناوین تعریف دیه و تاریخچه آن، بررسی ماهیت دیه و بررسی ماهیت دوگانه دیه بحث خواهد شد و بالاخره در فصل سوم پایان‌نامه نظرات و تصمیمات مختلف قضایی را پیرامون خسارات زاید بر دیه بررسی خواهم کرد که در این چهارچوب 3 مبحث در خصوص دلایل مخالفین و موافقین قبول این مقوله و راه‌حلهای پیشنهادی که توسط فقها و علمای علم حقوق ارائه شده مورد بررسی قرار خواهد گرفت .
حمیدرضا جعفری در سال 1382 پایان نامه خود را با عنوان خسارات مازاد بر دیه انجام داد که در آن به بررسی ماهیت دیه پرداخته است که دارای ماهیتی مستقل می باشد و سپس مبانی نظری مخالفان خسارات مازاد بر دیه را مورد نقد قرار داده ایم ، دلایل این گروه عبارتند از : 1-ماهیت دیه 2- سکوت در مقام بیان 3- اعتبار امر مختومه و .... در نهایت با رد دلایل مخالفین ، دلایل جواز مطالبه خسارات مازاد بر دیه رامورد بررسی قرار داده ایم و به این نتیجه گیری رسیده ایم که این خسارات قابل مطالبه می باشد . دلایل مزبور عبارتند از : 1- روایات 2- قاعده لاضرر 3- قاعده نفی حرج 4- قاعده تسبیب 5- بنای عقلا، همچنین رای اصراری به شماره 6 دیوانعالی مورخ 5/4/1375 نیز موید نظریه اخیر می باشد .
دیه
بی تردید یکی از نیازهای بشر، وضع نمودن قوانینی جهت بازداشتن از بزهکاری ها و قتل و جنایت است. احکام دیه نیز یکی از آن هاست که البته فواید دیگری همچون آرام کردن بازماندگان و جلوگیری از عواقب جرم را می توان برای آن برشمرد. می توان ادعا کرد که اسلام کامل ترین قوانین مربوط به قتل و جنایت را دارد و احکام دیه بخشی از این قوانین را به خود اختصاص داده است. برخی از روایات بیان کنندة این است که اصل دیه در زمان جاهلیت مطرح بوده است. برای اثبات این جهت به دو روایت اشاره می کنیم:
الف) عبدالرحمن بن حجاج می گوید:
شنیدم ابن ابی لیلی می گوید: دیه در زمان جاهلیت صد شتر بود و سپس پیامبر آن را تائید فرمود.
ب ) حمادبن عمرو و انس بن محمد از جعفربن محمد (ع) نقل می کنند که آن حضرت از پدران بزرگوار خود نقل فرمود که در وصیت پیامبر (ص) آمده است:
ای علی؛ به درستی که عبدالمطلب پنج سنّت را در جاهلیت پایه گذاری کرد که خداوند آن ها را در آیین اسلام قرار داد؛ و این حدیث ادامه دارد تا آنجا که می فرماید: عبدالمطلب در دیة قتل، صد شتر را سنت گذاری نمود و خداوند آن را تأیید فرمود.
قرآن کریم می فرماید:
و ما کان لمؤمن ان یقتل مؤمناً الاخطئاً و من قتل مؤمنا خطئاً فتحریر رقبة مؤمنة و دیة مسلمة الی اهله الاً ان یصّدّفوا فان کان من قوم عدو لکم1
هیچ فرد با ایمانی مجاز نیست که مؤمنی را به قتل برساند، مگر اینکه این کار از روی خطا از او سر زند و (در عین حال) کسی که مؤمنی را از روی خطا به قتل برساند، باید بردة مؤمنی را آزاد کند و خون بهایی به کسان او بپردازد... .
عالم شیعی، صاحب جواهر (ره) می نویسد:
الاصل فی مشروعیتها الکتاب العزیز و الاجماع و السنة القطعیة؛2
اصل در مشروعیت دیه، کتاب قرآن و اجماع و سنت قطعی و یقینی است .
مفهوم فقهی دیه از دیدگاه قرآن کریم
از آنجایی که یکی از منابع مهم فقه اسلامی قرآن کریم است که مورد قبول و پذیرش تمام مذاهب اسلامی است و مبنا و محتوای حقوق اسلامی از این کتاب آسمانی سرچشمه می‌گیرد لذا در مورد موضوع دیه هم باید به این نکته اشاره کرد که لفظ دیه فقط دو بار در قرآن مجید در آیه 92 سورة نساء آمده است که خداوند می‌فرماید:
«و ما کان لمومن ان یقتل مؤمنا الا خطا و من قتل مؤمنا خطا فتحریر رقبة مؤمنة و دیه مسلمه الی اهله الا ان یصدقوا فان کان من قوم عدو لکم و هو مؤمن فتحریر رقبة مؤمنة و ان کان من قوم بینکم و بینهم میثاق فدیه مسلمه الی اهله و تحریر رقبة مؤمنة فمن لم یجد فصیام شهرین متابعین توبة من الله و کان الله علیما حکیما».
یعنی هیچ مؤمنی را نرسد که مؤمنی را به قتل رساند مگر آنکه به اشتباه و خطا مرتکب آن شود و در صورتی که به خطا هم مؤمنی را بکشد باید به کفاره این خطا مؤمنی را آزاد کند و خونبها را به صاحب خون تسلیم کند مگر آنکه دیه را به ورثه قاتل ببخشد و اگر این مقتول با آنکه مؤمن است از قومی است که با شما دشمن و محاربند در این صورت قاتل دیه (خونبها) ندهد لیکن بر اوست که بندة مؤمنی را آزاد کند و اگر مقتول از قومی است که میان شما و آن قوم عهد و پیمان برقرار بوده پس خونبها را به صاحب خون پرداخته و بندة مؤمن به کفاره نیز آزاد کنید و اگر بنده‌ای نیابید باید دو ماه متوالی روزه بدارید. این توبه‌ای است که از طرف خدا پذیرفته شده است و خداوند به اعمال خلق و جزاء آن آگاه و دانا و به همه امور حکیم است.
به طوری که از محتوای این آیه استنباط می‌گردد مقدار دیه در قرآن کریم تعیین نشده است بلکه به بیان «دیه مسلمه» اکتفا شده است و دیه قبل از اسلام شناخته شده بود ولی به یک میزان واحدی نبود و مقدار و نسبت آن از یک طرف به نفس و طرز فکر اشخاص خونخواه و از طرف دیگر به مقام و شخصیت مجنی علیه بستگی داشت و بدین صورت مقدار آن کم و زیادی می‌شد. و گذشت خانواده مقتول از دیه امری پسندیده و مورد قبول خدا می‌باشد و جمله انباردار است اینکه لزوم پرداخت دیه مشروط به درخواست خانوادة مقتول نیست.
یکی از شگفتی های دین اسلام متناسب بودن احکام و دستورات ان با فطرت انسانها است. اسلام در وضع احکام خود فطرت وسرشت زن و مرد را در نظر گرفته است و احکام را منطبق بر فطرت و سرشت انها وضع کرده است.
زن و مرد از نظر جسمی و روحی با یکدیگر متفاوتند و مسلم است این تفاوت به معنای نقص یکی و برتری دیگری نیست. مثلا مردان از نظر جسمی نسبت به زن ها قوی تر هستند و
1 - نساء (4): 92.
2 - جواهر الکلام، شیخ محمد حسن نجفی، ج 2، ص 43.
مشخصات فروشنده
نام و نام خانوادگی : شادمان روستا ناوی
شماره تماس : 09195145166
ایمیل :mohandesbartar@gmail.com
سایت :fileyar.ir
برای خرید و دانلود فایل و گزارش خرابی از لینک های روبرو اقدام کنید...
پرداخت و دانلودگزارش خرابی و شکایت از فایل