گذر و نظری بر سقاخانه
نخست باید معنی دین و هنر مشخص شود و سپس ربط حقیقی دین و هنر مورد تحقیق قرار گیرد تا در نهایت بتوان برای پرسش مذکور پاسخی مستدل یافت .
«دین به معنای کل عبارت است از مجموعه فرامین ، قواعد و دستورات و احکام الهی که برای خیر و سعادت و کمال انسان توسط پیامبران به بشر ابلاغ شده است . عنایت دین خیر و کمال مطلق است و کمال مطلق زیبایی حقیقی و جمال مطلق است . دریافت حقیقت مطلق ، شهودی است و عشق ذاتی ابنای بشر به حقیقت مطلق (حقیقة الحقایق) منشا شهود است و شهود میسر نشود الا به مسیر روح درعالم قدس و استغراق در دریای وحدت و آشنا شدن ذوق به توحید .[1]»
حقیقت دین ، معرفت الهی است . موضوع و هدف دین ،وجود مطلق (خداوند) است وشریعت ( دین ) راه و رسم الهی شدن را به انسان می‌آموزد تا صفات الهی در وجود انسان تجلی یابد و به مقام خلیفه الهی رسد .
الذی احسن کل شی خلفة و خدا کسی است که هر چه را آفرید ، نیکو آفرید (آفریده او در نهایت حسن و زیبایی است ) .
در جهان چو حسن یوسف کس ندید حسن آن دارد که یوسف آفرید
حضرت امام ( ره ) در کتاب شریف[2] دعای سحر می‌فرمایند :« بهاء به معنای زیبایی است و زیبایی عبارت است از وجود ، پس هر چه خیر و زیبایی و سناهست همه از برکات وجود است و سایه آن است تا آن جا که گفته‌اند مساله اینکه وجود عبارت از خیر و زیبایی است همه از بدیهیات است پس وجود، همه‌اش زیبایی و جمال و نور و روشنی است و هر قدر وجود قوی‌تر باشد زیبایی‌اش عامتر و زیباتر خواهد بود .»
وجود تجلی واجب الوجود است . این تجلی و ظهور ، جلوه ی کمال مطلق و جمال مطلق و مساوی زیبایی است . اگر زیبایی ذات هنر باشد غایت هنر به امر خارج از ذات دلالت ندارد . پس غایت هنر همان حقیقت ذاتی آن و حقیقت ذاتی هنر ، زیبایی حقیقی است . از این باب ،موضوع و هدف ، دین و هنر امری واحد است . در هنر زیبایی حقیقی وجود مطلق و به عبارتی جمال مطلق است و از حیث تفاوتی میان موضوع دین و هنر نیست .
« فلوطین معتقد است :« جسم زیبا از طریق بهره‌یابی از نیروی صورت بخشی که از صور خدائی می‌آید ، وجود پیدا می‌کند . عقل و هر چه از عقل فیضان می‌یابد زیبایی اصیل روح است نه زیبایی ناشی از امور بیگانه و بدین جهت است که می‌گویند روحی که نیک و زیبا شود همانند خدا می‌گردد زیرا خدا منشا بخش بهتر و زیباتر هستی و به عبارت بهتر منشا خودهستی یعنی زیبایی است . روح ، موجودی خدائی و خود جزئی از زیبایی است و به هر چه نزدیک شود و دست یابد ، آن را تا آن حد که قابلیت بهره‌وری از زیبائی دارد ، زیبا می‌سازد ، اگر بینی که زیبا نیستی همان کن که پیکر تراشان با پیکر می‌کنند ، هر چه زیادی است بتراش و دور بینداز ، این جا را صاف کن ، آنجا را جلا بده ، کج را راست کن و سایه را روشن ساز و از کار خسته شو تا روشنایی خدائی فضیلت ، درخشیدن آغاز کند و خویشتن داری را برا و رنگ مقدسش بینی ،روح اگر خود زیبا نباشد زیبایی را نمی‌تواند دید از این رو کسی را که می‌خواهد نیکی و زیبایی را ببیند نخست خود را باید همانند خدا کند و نیک و زیبا شود .»
اگر ذات هنر دینی است ، صورت هنر هم تجلی همان ذات است و صورت از ذات خود نمی‌تواند تخلف کند . این صورت ، صورت محسوس است و در هنرهای تجسمی که با عینیت سروکار دارد صورت جسمانیه نامیده می شود .
« میکل آنژ» می‌گوید :« هنر خوب برای نزدیکی به پروردگار است و در واقع جلوه‌ای از مظاهر زیبایی اوست .... نقاشی خوب ذره‌ای از کمال حق و نشانه‌ای از آوای موسیقی جان بخش آنست .... پس کفایت نیست استادی چیره باشی . باید روحت صفا داشته باشد و سلامت فکرت از روح القدس نشأت گیرد .
«چکشم سنگ‌های سخت را صورت می‌دهد دستم آن را بر می‌گیرد هم فرمان می‌دهد یا آن را زیرو رو می‌سازد . بنابراین نیروی دیگری است که سنگ سخت را نرم می‌کند و چکش خداوند است که زیبایی می‌آفریند . من وبسیاری مثل من ، وظایفشان را چون فرمانی که از طرف پروردگار به آنان داده شده ، انجام می دهند من با وجود ضغف و پیری ، به سبب عشق به پروردگارم که همه امیدم بسته به اوست به هیچ وجهی از وظایفم دست برنخواهم داشت .[3]»
« میر عماد حسنی » بر بیان صفات کاتب ( خوشنویس ) چنین می‌نویسد :« بدان که کاتب باید از صفات ذمیم احتراز نماید زیرا که صفات ذمیمه در نفس علامت بی‌اعتدالی است و حاشا که از نفس بی اعتدال کاری آید که در او اعتدال باشد .» [4]و حال نگاهی گذرا می اندازیم به موضوع پروژه سقاخانه این ساحت پاک و مقدس ، این جگر پاره‌ی باور مردم ، مکانی که نامش یادآور گلوهای تشنه و سیراب شده است و منظرش از خنکای طراوت و نمناکی فضا ، تا وجود آب و خیسی در و دیوارش حکایتگر سرگذشت ویژه خود است .
حکایت گوشه‌ای از فرهنگ اجتماعی مردم پیشین این مرز و بوم است که توجه واحترام به آن بخشی از ذهنشان را به خود مشغول می‌داشت . سقاخانه ؛محلی که هنوز مردم بر آن دست و پیشانی و لب می‌سایند تا مراد خود گیرند . این تراوشگاه اندیشه‌ی یقین و حاجت که بامدادان تواضعگاه عابران مصفا بوده و پسینگاهان پذیرای خسته از سرکارآمدگان روز به پیاله‌ای آب .
سقاخانه ، تجسم عینی پاره‌ای از فرهنگ اعتقادات دینی مردم این دیار است ، که با هر گره و قفل و نشانی که به در و دیوارش زده شده ، داستانی از آرزوها و گرفتاری حاجتمندانش را در بر دارد .
«در فرهنگ سقاخانه ، نگاه به زندگی جور دیگری است . اگر چه آدم‌ها خود را از آن سیراب می‌سازند ولی : گره می‌زنند تا گره کارشان گشوده شود .
قفل می‌کنند تا کلید بن بستهای زندگی‌شان رابجویند .
پول می‌ریزند تا قرضشان ادا گردد.
شمع می‌افروزند تا تیره‌گی را بنده سازند .
نشانی می‌کوبند تا دست اقبالی در بختشان را بکوبد .
و به عین می‌بخشند تا به ذهن طلب کنند .
در این فرهنگ صحبت از سادگی دلهایی است که رنگ تدلیس و تلبیس به خود نگرفته‌اند و پاکی دل خویش را به شباهت آینه‌ای قلمداد کرده‌اند،که پاسخ طلب حاجتشان را در آن ، هم چون تصویری ناپیدا به انتظار می‌نشیند
فهرست مطالب
مقدمه....................................................................................................................... 1
فصل اول : نماد و نگرشی نمادین
1-1 نماد و نگرش نمادین به هستی ...................................................................... 6
1-2 نماد و نقش آن در زندگی ........................................................................... 10
فصل دوم : سقاخانه
2-1وجود افتراق فضاهای سنتی و مدرن............................................................. 13
2-1-1 شناختی از دو واژه «نوگرایی» و «سنت گرایی»...................................... 13
2-1-2 گرایش به فضاهای شهری سنتی ............................................................. 14
2-1-3 مقایسه فضاهای سنتی و مدرن ............................................................... 16
2-2 فرهنگ واژگانی سقاخانه .............................................................................. 18
2-3 علل پیدایش سقاخانه ................................................................................... 24
2-4 دو عنصر اساسی در سقاخانه ..................................................................... 31
2-4-1 آب............................................................................................................. 32
2-4-1-1 آب عنصر مقدس و مشترک در ادیان پهنه ی ایران زمین................... 34
2-4-1-2 آب در دیگر آیین های باستانی............................................................. 36
2-4-1-3 آب در ادیان و آیین ها.......................................................................... 37
2-4-1-3-1 آب در دیانت یهود............................................................................ 37
2-4-1-3-2 آب در مسیحیت ............................................................................... 38
2-4-1-3-3 آب در آیین مندائی و صابئین ......................................................... 38
2-4-1-3-4 آب در اسلام ................................................................................... 39
الف : بازتاب آب در اسلام .................................................................................... 39
ب: آب در عرفان اسلامی – ایرانی ....................................................................... 40
ج: آب ، واقعه کربلا و آب تربت ............................................................................ 42
د: آب و مذهب دو روی یک سکه‌اند در سقا خانه ................................................ 45
2-4- 2 آتش ........................................................................................................ 50
2-4-2-1 آتش و نور در ایران باستان ............................................................... 50
2-4-2-1-1 اهمیت آتش و نور درجهان بینی آفرینش ایران باستان ................. 53
2-4-2-1-2 آتش و نور واسطوره های آن در فرهنگ آریایی ........................... 53
2-4-2-2 کارکرد رمزهای آتش و نور در اسلام ............................................... 54
2-4-2-3 کارکرد رمزهای آتش و نور در ایران ................................................ 55
2-4-2-4 نور و هنر ............................................................................................ 56
2-5 معماری سقا خانه ......................................................................................... 57
2-6 عناصر نمادین سقا خانه ............................................................................... 60
2-6-1 آینه ........................................................................................................... 61
2-6-2 شمع ( چراغ نفتی ، لوستر ) ...................................................................... 63
2-6-2-1 شعله شمع ........................................................................................... 64
2-6-2-2 سوگند به نور و روشنایی و فروغ و شمع افروزی ............................ 66
2-6-2-3 شمع گردانی در مراسم مقدس ............................................................ 67
2-6-2-4 شمع در سقا خانه : آتش و آب ........................................................... 67
2-6-3 قفل ........................................................................................................... 68
2-6-4 آدمکهای فلزی .......................................................................................... 70
2-6-5 پنجه ........................................................................................................ 72
2-6-6 چشم ......................................................................................................... 74
2-6-7 ظرف سقا خانه‌ای .................................................................................... 75
2-6-8 ستاره ....................................................................................................... 76
2-7 تزئینات دیگر سقاخانه .................................................................................. 76
2-7 -1 کتیبه نویسی............................................................................................. 76
2-7-2 سنگاب....................................................................................................... 80
2-8 رنگ در سقاخانه .......................................................................................... 81
2-8-1 پیشینه ای از رنگ .................................................................................... 81
2-8-2 خواص رنگ سبز ..................................................................................... 82
2-8-2-1 مسرت بخشی و شاد آور بودن .......................................................... 83
2-8-2-2 تقویت تحمل پذیری و صبر ................................................................. 83
2-8-3 رنگ سبز در سقاخانه .............................................................................. 84
2-9 معرفی تعدادی از سقاخانه‌های معروف
2-9-1 سقاخانه عزیز الله ..................................................................................... 90
2-9-2 سقاخانه سردر مجلسی ............................................................................ 92
2-9-3 سقاخانه طوقچی ....................................................................................... 93
2-9-4 سقاخانه آقا میرزا اسدالله روضاتی .......................................................... 95
2-9-5 سقاخانه در دشت .................................................................................... 97
2-9-6 سقاخانه حاج آقا شجاع ............................................................................ 99
2-9-7 سقاخانه پنج شنبه دین ........................................................................... 101
2-9-8 سقاخانه قدیمی رو به روی سردر مسجد جورجیو .............................. 103
2-9-9 سقاخانه‌های درب امام .......................................................................... 105
2-9-9-1 سقاخانه دالان درب امام .................................................................. 105
2-9-9-2 سقاخانه صحن شمالی درب امام ..................................................... 106
2-9-9-3 سقاخانه مجاور درب امام ............................................................... 107
2-9-10 سقا خانه مسجد حکیم ......................................................................... 108
2-9-11 سقا خانه هارونیه ................................................................................ 109
2-9-12 سقاخانه درب کوشک .......................................................................... 110
2-9-13 سقاخانه بیدآباد ................................................................................... 110
2-9-14 سقاخانه حاج محمد جعفر .................................................................... 111
2-9- 15 سقاخانه قصر در دشت ..................................................................... 112
2-9-16 سقاخانه گرگ یراق .............................................................................. 113
2-9-17 سقاخانه گذرهارونیه ........................................................................... 114
2-9-18 سقاخانه حاج علی ................................................................................ 115
2-9- 19 سقاخانه آقانور ................................................................................... 116
2-9-20 سقاخانه ترکها ...........................................117
2-9- 21 سقاخانه مسجد سید ...........................................118
2-9-22 سقا خانه تاج الدین ...........................119
2-9-23 سقاخانه مسجد لبنان .........................................120
2-9- 24 سقاخانه مسجد ذکر الله .................121
فصل سوم : مکتب سقا خانه
3-1 مکتب سقا خانه و پیدایش آن .................. 122
3-2 هنرمندان مکتب سقا خانه .................. 127
3-2-1 منصور قندریز ...................... 127
3-2-2 حسین زنده رودی ...... 129
3-2-3 پرویز تناولی .......................131
3-2-4 فرامرز پیل آرام ............133
3-2-5 ژازه طباطبایی ....................... 134
3-2-6 جعفر روحبخش .......................... 135
3-2-7 مسعود عربشاهی ..........................135
3-2-8 ناصر اویسی ................................ 137
3-2-9 صادق تبریزی ..............138
3-3 تطبیق برخی آثار هنرمندان سقاخانه با ادعیه و طلسمات ....... 139
منابع ........................165
قیمت فقط10,000 تومان پرداخت و دانلود
مشخصات فروشنده
نام و نام خانوادگی : مهدی حیدری
شماره تماس : 09033719795 - 07734251434
ایمیل :info@sellu.ir
سایت :sellu.ir
مشخصات فایل
فرمت : docx
تعداد صفحات : 169
قیمت : 10,000 تومان
حجم فایل : 1340 کیلوبایت
برای خرید و دانلود فایل و گزارش خرابی از لینک های روبرو اقدام کنید...
پرداخت و دانلودگزارش خرابی و شکایت از فایل